ทางให้ถึงความดับแห่งโลก

โลกที่มีอยู่ในกาย อันยาวประมาณวาหนึ่ง ของสัตว์ที่ยังเป็นๆ คือยังมีชีวิตอยู่ พระองค์ตรัสว่า "เราบัญญัติโลกก็ดี เหตุให้เกิดโลกก็ดี ความดับแห่งโลกก็ดี ทางให้ถึงความดับแห่งโลกก็ดี ว่ามีอยู่ในกาย ซึ่งยาวประมาณวาหนึ่งนี้ ที่ยังมีสัญญาและมีใจ"

โลกนี้อยู่ที่ไหน ?
ลองคิดดูว่าเมื่อพระองค์ตรัสว่า "มันมีอยู่ในร่างกาย ที่ยาวประมาณวาหนึ่งนี้ มีทั้งตัวโลก และตัวเหตุให้เกิดโลก ตัวความดับสนิทของโลก และตัวหนทางให้ถึงความดับสนิทแห่งโลกนั้น" โลกในลักษณะอย่างนี้หมายถึงความทุกข์ คือทรงแสดงไว้ในเรื่องอริยสัจ ๔

ที่นี้ทำไมได้ทรงใช้คำว่าโลกกับสิ่งนี้ ?
ก็เพราะมันเป็นสิ่งเดียวกันในความหมายที่ว่า มันแตกแน่ดับแน่ แล้วก็เป็นทุกข์ทรมานอยู่อย่างหนึ่ง อีกทางหนึ่งก็ตรงกันข้าม คือไม่ใช่โลกหรือไม่ใช่ทุกข์ แต่เรียกว่าความดับแห่งโลก หรือความดับแห่งทุกข์ นี้เรียกว่าโลกภายใน มีอยู่ในร่างกายที่ยาวเพียงวาเดียวนั้น แล้วมีครบทุกอย่างที่เกี่ยวกับโลก

พระพุทธคุณบรรยาย (น.113)
(พุทธนวารหคุณ บทที่ 5-7)
พุทธทาสภิกขุ