พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้า วันที่ 5 กันยายน 2568

ชายคนหนึ่งอายุคงประมาณสัก 40 กว่า ท่าทางโทรมมาก หมอบอกว่าเป็นเบาหวานกำเริบ น้ำตาลสูงมาก สูงถึง 700 คนปกติน้ำตาลจะอยู่ในระดับ 100 หรือ 120 ก็เรียกว่าเบาหวาน แล้วก็ซึม พูดไม่รู้เรื่อง สงสัยที่บ้านพามา

ผ่านไปไม่กี่เดือนหมอเจอคนไข้คนนี้อีก ปรากฏว่าผิดรูปไปมาก น้ำตาลเหลือ 90 ต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จาก 700 เหลือ 90 ร่างกายที่เคยอ้วนตอนนี้กลายเป็นเพรียวแล้ว และที่สำคัญก็คือว่า กล้ามเนื้อต้นแขนเป็นมัด ๆเลย หมอก็แปลกใจ ถามว่าไปทำอะไรมา

เขาบอกว่าก็ทำตามที่หมอแนะนำนั่นแหละ กินยา ควบคุมอาหาร อาหารที่มีน้ำตาลก็พยายามเลี่ยง แล้วก็ออกกำลังกาย ไม่ว่าจะเป็นวิ่ง ยกน้ำหนัก หรือแพลงก์ รวมทั้งบริหารจิตด้วย

เรื่องนี้ก็สำคัญเพราะบริหารจิตทำให้ความเครียดลดลง เพราะเมื่อเครียดแล้วก็กินน้ำตาลเยอะ กินขนมมาก กินไอติม เดี๋ยวนี้ส่วนใหญ่กินเพราะเครียด พอกินของหวานแล้วก็หายเครียด แต่ชายคนนี้ก็หันมาทำสมาธิแทน แล้วก็มีการตั้งนาฬิกาเอาไว้ว่า ตอนนี้ได้เวลาออกกำลังกายแล้ว ได้เวลากินยาแล้ว หรือได้เวลาบริหารจิตแล้ว

หมอก็ยังไม่หายสงสัยเพราะหลายคนก็ทำอย่างนี้ตอนใหม่ๆ แต่พอผ่านไปนานๆก็เลิกทำ แต่ว่าผู้ชายคนนี้ทำต่อเนื่อง เห็นได้จากร่างกายที่เปลี่ยนไปและน้ำตาลในเลือดที่ลดแบบผิดรูปไปเลย

เขาบอกว่า ก็ผมมีการวางแผนระยะยาว เดือนนี้ เดือนนี้ เดือนนี้ จะทำอะไรบ้าง ตั้งใจตั้งเป้าหมายว่าผ่านไป 1 เดือนน้ำตาลจะลดไปเท่าไหร่ ผ่านไป 2 เดือนน้ำตาลจะลดเท่าไหร่ เขียนแผนระยะยาวไว้ในปฏิทิน แล้วก็มีแผนระยะสั้น คือแต่ละวันจะทำอะไรบ้าง เขียนเอาไว้เลย ตื่นเช้ากี่โมง ออกกำลังกายกี่โมง วิ่งกี่โมง มีการวางแผนระยะสั้นแต่ละวัน ทำตารางเวลาไว้อย่างละเอียด

และที่สำคัญก็คือว่าใกล้ๆปฏิทินหรือใต้ปฏิทิน จะมีกรอบรูปของภรรยาและลูกสาววางเอาไว้ เป็นภาพของทั้งสองคนที่มีรอยยิ้ม เวลามาดูแผนที่วางไว้ก็จะเห็นใบหน้าของสองคนนี้ยิ้ม ผมก็เลยมีกำลังใจ อยากจะทำให้สองคนนี้ได้ยิ้มตลอดไป

นี่เป็นเคล็ดลับ จริงๆแล้วหลายคนเวลาป่วยก็อยากจะหาย และก็รู้ว่าควรจะทำอย่างไร แต่ไม่มีการวางแผนหรือถึงวางแผนแล้วก็ไม่ได้ทำ เพราะขาดวินัย รักษาวินัยไม่ได้ต่อเนื่อง แต่วินัยจะเกิดขึ้นได้ส่วนหนึ่งก็เพราะว่ามีกำลังใจด้วย กำลังใจเกิดจากการที่นึกถึงผู้อื่น การที่นึกถึงผู้อื่นนั้นเป็นสิ่งที่ช่วยทำให้เรามีเรี่ยวมีแรง

ในการทำในสิ่งที่ขัดกับกิเลส กิเลสนั้นมีกำลังมาก เบาหวานก็เกิดจากกิเลสก็ว่าได้ อยากสบาย อยากกินของอร่อย อยากกินของตามใจปาก หลายคนพยายามสู้กับกิเลสแต่สู้ไม่ไหว รวมทั้งการติดเหล้า ติดบุหรี่ด้วย แต่พอมีคนอื่นให้นึกถึงก็เกิดกำลังใจ เกิดเรี่ยวแรงที่จะสู้กับกิเลส ไม่ทำตามกิเลส เกิดความอดทน

มีหลายคนติดบุหรี่ หมอเตือนเท่าไหร่ก็ไม่ยอมเลิก ก็ยังสูบบุหรี่อยู่นั่น กระทั่งวันหนึ่งเห็นลูกที่ยังเด็กอยู่ไม่ถึง 10 ขวบแอบสูบบุหรี่ พ่อตัดสินใจเลิกเลย พ่อรู้เลยว่าที่ลูกแอบสูบบุหรี่ก็เพราะว่าเห็นแบบอย่างจากพ่อ พ่ออยากจะให้ลูกเลิกบุหรี่หรือไม่แตะต้องเลย เพราะรู้ว่าบุหรี่ไม่ดี แต่ตัวเองเลิกไม่ได้ อยากจะให้ลูกเลิกบุหรี่ ไกลบุหรี่ แต่ตัวเองเลิกไม่ได้ แต่พอเห็นลูกสูบบุหรี่ขึ้นมาเพราะมีพ่อเป็นแบบอย่าง ก็เลยตัดสินใจเลิกเลย

บางคนเป็นมือปืนแต่พอมีเมียแล้วเลิกเลย มือปืน เพราะรักเมีย รักลูก อยากให้ตัวเองมีอายุยืนยาว เพราะถ้าตัวเองอายุสั้น ลูกก็ลำบาก เมียก็ลำบาก และอาชีพมือปืนก็เสี่ยงอยู่แล้ว ใครบอกก็ไม่เลิก พระบอกก็ไม่เลิก เพราะเงินมันดี รายได้ดี แต่พอมีลูกมีเมียเข้าก็เลิกเลย เพราะเห็นแก่ลูกเห็นแก่เมีย บางคนติดเหล้าก็เหมือนกัน แต่พอมีเมียมีลูกเข้า เลิกเหล้าอย่างหักดิบเลย เพราะไม่อยากให้ลูกกำพร้าพ่อ ไม่อยากให้เมียกลายเป็นม่าย

การนึกถึงคนอื่นนั้นทำให้เรามีกำลังใจในการสู้กับกิเลส แต่บางคนก็อาจจะไม่มีลูกไม่มีเมีย แต่อาจจะมีสิ่งอื่นที่สูงกว่านั้น ใหญ่กว่านั้น เช่น ประเทศชาติ ก็ทำให้บางคนยอมตายได้ คนเรานั้นรักตัวกลัวตาย แต่พอนึกถึงประเทศชาติก็ยอมตายได้ แม้ว่าจะรักลูก รักเมีย แต่หากว่าชาติกำลังเดือดร้อนก็ยอมตายได้ แม้จะรู้ว่าจะทำให้เมียเป็นม่าย ลูกเป็นกำพร้า แต่เพื่อชาติ

อย่างไรก็ตาม ก็ยังมีสิ่งอื่นที่อาจจะดีกว่านั้น ที่คนเราควรจะนำมาเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจ ระลึกนึกถึงไว้เสมอ นั่นคือธรรมะ เพราะธรรมะนั้นทำให้เรามั่นคงอยู่ในความดี และยกจิตอยู่เหนือสมมติ ไม่ว่าจะเป็นประเทศชาติ ศาสนา ภาษา เชื้อชาติ

เพราะตราบใดที่เรายังมีอะไรที่ยังติดสมมติอยู่ ก็จะมีการแบ่งเขาแบ่งเรา มีความรักพวก เกลียดอีกฝ่ายหนึ่ง ตามเส้นแบ่งของสมมติ ไม่ว่าจะเป็นชาติ ไม่ว่าจะเป็นศาสนา ภาษา แต่ถ้าเอาธรรมะเป็นที่พึ่ง มนุษย์เราล้วนเป็นเพื่อนกันหมด และไม่ใช่เพียงแค่มนุษย์เท่านั้น มีเมตตา มีความห่วงใยแม้กระทั่งกับสัตว์ด้วย และอาจจะรวมไปถึงธรรมชาติสิ่งแวดล้อม

พระพุทธเจ้าก็มีพระธรรมที่เคารพ พระองค์พิจารณาดูแล้วว่ามนุษย์ต้องมีสิ่งยึดเหนี่ยว สิ่งที่เคารพ พระองค์ก็ดูแล้วว่ามีอะไรที่พระองค์จะเคารพบ้าง ระลึกนึกถึงได้บ้าง ก็มองไม่เห็น มีแต่ธรรมะ

พวกเรานั้นก็อาจจะยังมีครูบาอาจารย์เป็นที่เคารพ เป็นที่ยึดเหนี่ยว มีพ่อ มีแม่ มีประเทศชาติ แต่ว่าทั้งหมดนี้ก็ไม่เที่ยง พ่อแม่สักวันก็ต้องจากไป เมียลูกแม้ว่าเมียจะดีแค่ไหนสุดท้ายเมียก็ต้องจากเราไป หรือถ้าหากเราจากไปก่อน เมียก็เกิดความห่วงหาอาลัย เผลอๆตายไม่สงบ ไม่มีอะไรที่จะเป็นที่เคารพ ที่ระลึกนึกถึงได้ประเสริฐเท่ากับธรรมะ

ธรรมะทำให้บางครั้งคนเรายอมตายได้ เช่น พระโพธิสัตว์ยอมสละชีวิตเพื่อธรรม แม้จะเป็นการสละชีวิตเพื่อต่อชีวิตของสัตว์ เช่น ลูกเสือ เพื่อป้องกันไม่ให้แม่เสือกินลูกเสือ ซึ่งจะเป็นบาปกรรม พระโพธิสัตว์ก็ยอมโยนตัวเองตกลงไปในหน้าผา เพื่อให้เป็นอาหารของแม่เสือที่หิวโหย จะได้ไม่กินลูกเสือ เพราะพระองค์นึกถึงพระธรรม

เพราะฉะนั้นการนึกถึงพระธรรมเป็นสิ่งที่ดีที่สุด แต่หากว่ายังไม่ได้ยึดเหนี่ยวในพระธรรมมาก อย่างน้อยก็ให้มีคนอื่นให้เป็นที่ระลึกนึกถึงเอาไว้บ้างอย่างผู้ชายคนนี้ เพียงแค่นึกถึงลูก นึกถึงเมีย เห็นรอยยิ้มของลูกของเมีย ก็ทำให้มีกำลังใจที่จะฝึกตน ออกกำลังกาย ทำสมาธิภาวนา คุมอาหาร

บางทีพระเรายังทำไม่ได้ขนาดนั้น เพราะเราอาจจะไม่มีกำลังใจในการที่จะฝึกตนมากเท่ากับผู้ชายคนนี้ เรื่องนี้ก็เป็นเรื่องที่อย่างน้อยการนึกถึงผู้อื่นก็ทำให้เราสามารถจะดูแลตนเองได้ เอาชนะกิเลสได้ ก็ถือว่าเป็นอุบายหรือตัวช่วยที่มีความสำคัญมากกับผู้คนทั่วไป