พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล วัดป่าสุคะโต แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 21 ตุลาคม 2568

เทศกาลกฐินผ่านไปแล้วครึ่งเดือนยังเหลืออีกครึ่งเดือน แต่ตอนนี้มีเทศกาลใหม่กำลังมา หลายคนก็เตรียมการตั้งแต่เมื่อวานแล้ว นั่นคือเทศกาลกินเจ เทศกาลนี้ไม่มีซอง ไม่เหมือนเทศกาลกฐินนี่มีซอง แต่ถ้าไม่ระวังนี้ก็ต้องจ่ายหนักเหมือนกัน

เทศกาลนี้แต่ก่อนจำกัดอยู่เฉพาะแวดวงคนจีน เชื้อสายจีน หรือลูกจีน แต่เดี๋ยวนี้ก็แพร่กระจายไปทั่ว เพราะว่าเป็นเทศกาลที่ดี

การกินเจ หมายถึงการกินผักผลไม้แทนเนื้อสัตว์ อันนี้ตามความเข้าใจคนทั่วไปช่วยลดการเบียดเบียนสัตว์ได้เยอะเลย เพราะทุกวันนี้เรากินเนื้อสัตว์กันเยอะมาก เยอะมากกว่าคนรุ่นพ่อ รุ่นปู่ย่าตายาย อาหารทุกมื้อนี่มีเนื้อสัตว์แล้วก็เยอะด้วย จนบางจานแทบไม่มีผักเลย ซึ่งพอกินเนื้อสัตว์กันมาก ๆ ก็ไปเบียดเบียนเพื่อนร่วมโลก

สัตว์มีชีวิตจำนวนไม่น้อยก็ต้องถูกฆ่าเป็นอาหารมาให้กับมนุษย์เรา ฉะนั้นถ้าเกิดว่าคนเราลดการกินเนื้อสัตว์ได้ ก็ช่วยลดการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตได้เยอะเลย แล้วเดี๋ยวนี้เขาพบว่าการกินเนื้อสัตว์น้อยลงหรือเลิกไปเลยแล้วมากินผักนี่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ

อานิสงส์ข้อนี้แต่ก่อนไม่ชัดเจน แต่เดี๋ยวนี้ชัดเจนมากเพราะว่าสุขภาพคนย่ำแย่เพราะการกินเนื้อสัตว์ และกินในปริมาณที่มากด้วย โรคอ้วน โรคหัวใจ โรคมะเร็ง แล้วก็โรคนานาชนิดก็เกิดจากการกินเนื้อสัตว์ หลายคนที่เป็นโรคหัวใจ โรคอ้วนพอกินผักหรือหันมากินมังสวิรัตินี่สุขภาพดีขึ้นเยอะเลย อันนี้ก็เป็นอานิสงส์ที่คนเห็นชัดก็เลยมากินมังสวิรัติกันมากแต่ก่อนร้านอาหารมังสวิรัติในเมืองนอกหาได้ยากแต่เดี๋ยวนี้มีเยอะ แต่เมืองไทยก็ยังมีน้อยอยู่ยกเว้นช่วงเทศกาลกินเจ

เดี๋ยวนี้เราพบว่าการกินเนื้อสัตว์ให้น้อยลงมีประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อมด้วย การที่คนกินเนื้อสัตว์มาก ๆ ก็ทำให้ต้องมีการทำฟาร์มเลี้ยงวัว เลี้ยงหมู เลี้ยงไก่ เป็นจำนวนหลายร้อยล้านตัว นี่หมายถึงไก่ ถ้าเป็นวัวก็ไม่น้อยเลย

ที่จริงถ้าเลี้ยงวัวก็หมายถึงการที่ต้องถางป่า อันนี้ในประเทศอเมริกา เนื้อวัวก็มาจากการที่ไปถางป่าในแอมะซอน ยังไม่ต้องพูดถึงการใช้น้ำเพื่อเลี้ยงสัตว์ ไม่ได้เลี้ยงสัตว์โดยตรง ปลูกอาหารสัตว์ ถั่ว ธัญพืชเพื่อเอามาเลี้ยงสัตว์ก็ใช้น้ำเยอะ แฮมเบอร์เกอร์ชิ้นหนึ่งที่เรากินอร่อย ใช้น้ำถึง 11,300 ลิตร ถ้าเทียบเป็นน้ำในถังน้ำก็ประมาณ 56 ถัง ต่อ 1 ชิ้น

ยังไม่นับถึงการที่ต้องไปถางป่า 5 ตารางเมตรสำหรับเนื้อแฮมเบอร์เกอร์ 1 ชิ้น แล้วถ้าเรากินกันมาก ๆ ก็เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมมาก รวมทั้งก๊าซมีเทนซึ่งเป็นก๊าซเรือนกระจกชนิดหนึ่ง คาร์บอนไดออกไซด์ก็เป็นก๊าซเรือนกระจก แต่ว่าก๊าซมีเทนเก็บกักความร้อนได้มากกว่าคาร์บอนไดออกไซด์ถึง 28 เท่า

ตอนนี้เราก็ทราบดีแล้วว่าคาร์บอนไดออกไซด์ทำให้โลกร้อน แต่หลายคนจะลืมไปว่าหรือไม่รู้ว่ามีเทนนี่ก็เป็นตัวการสำคัญเหมือนกัน เก็บกักความร้อนได้มากกว่าคาร์บอนไดออกไซด์ถึง 28 เท่า แต่อายุสั้นกว่า แล้วก็เกิดจากปศุสัตว์ เช่น เวลาวัวเรอ ตดออกมานี่มีเทนทั้งนั้นแหละ หรือว่าปุ๋ยมีก๊าซมีเทนปล่อยออกมา

ฉะนั้นถ้าเรากินสัตว์ให้น้อยลง กินผักให้มากขึ้น มีประโยชน์นานัปการ ทั้งลดการเบียดเบียนสัตว์ เรียกว่าเป็นเรื่องของศีลโดยตรง แล้วก็เรื่องสุขภาพกาย แล้วก็สุขภาพของสิ่งแวดล้อม

ที่จริงแล้วถ้าให้ดี เรากินเจมีผลต่อการขัดเกลาจิตใจด้วย โดยเฉพาะถ้าเรากินโดยไม่ติดในรสชาติ ที่เรากินเนื้อกันมาก ๆ เพราะเนื้ออร่อย พอมากินผักนี่ไม่ค่อยอร่อยเท่าไหร่หรอก แต่ว่าช่วยลดความยึดติดในรสชาติ ทำให้มีขันติ มีสติ ไม่ติดยึดในความเอร็ดอร่อย

แต่ก็ไม่แน่เพราะเดี๋ยวนี้คนกินเจจำนวนมากก็เอาความอร่อยเป็นที่ตั้ง เพราะฉะนั้นก็เลยไม่ได้มีผลในการขัดเกลาจิตใจ แถมสุขภาพยังแย่ด้วยเพราะใส่น้ำมันเยอะ เดี๋ยวนี้หลายแห่งหลายที่จัดเทศกาลกินเจเป็นเทศกาลแห่งการสวาปามเลย แทนที่จะลดละกลับเพิ่ม

คนก็แสวงหาอาหารเจที่เอร็ดอร่อย ตั้งใจว่าจะกินอาหารเจเพื่อบำรุงสุขภาพ แต่ที่ไหนได้ความเอร็ดอร่อยมาพร้อมกับอาหารหรือส่วนประกอบที่ไม่เป็นคุณต่อสุขภาพเท่าไหร่ เช่น น้ำมัน และยังช่วยทำให้กิเลสเพิ่มพูนขึ้นด้วย เพราะว่าพอตามหาอาหารที่เอร็ดอร่อย กิเลสก็กำเริบหรือว่าเพิ่มพูนขึ้น ยังไม่ต้องพูดถึงเงินที่เสียไป

ฉะนั้นถ้าเรากินอาหารเจโดยที่ไม่ติดในรสชาติก็มีผลดีต่อสุขภาพใจด้วย และยิ่งถ้าหากว่าเรากินเจแล้วเราไม่เกิดความสำคัญมั่นหมายว่า ฉันเป็นคนมีศีลบริสุทธิ์ หลายคนพอกินเจเข้าไปมาก ๆ หรือกินเจตลอดชีวิตก็ไปมองคนกินเนื้อว่าเป็นยักษ์เป็นมาร ยกตนข่มท่านขึ้นมา อันนี้เรียกว่ากิเลสเฟื่องฟู โดยเฉพาะตัวมานะหรืออัตตา

ฉะนั้นเรากินเจ เรากินผัก เราลดการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตนี่ก็อย่าไปปล่อยให้อัตตาพองโต ใครเขาจะกินเนื้อก็ช่างเขา

ที่จริง เจ ความหมายหนึ่งก็คือ ไม่ใช่อาหารที่เป็นผักแต่หมายถึงการถืออุโบสถศีล เจ หมายถึงอุโบสถศีล เพราะฉะนั้นการกินอาหารผักก็เป็นแค่ส่วนหนึ่งเพราะคนจีนสมัยก่อนเวลาจะถืออุโบสถศีลนี่เขาจะกินผักเพื่อลดการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตตามศีลข้อที่ 1 และเทศกาลนี้เขาจะลดอย่างอื่นด้วย เช่น ไม่กินเหล้า

รวมทั้งไม่กินอาหารที่ไปกระตุ้นความต้องการทางเพศ เช่น ต้นหอม หัวหอม ใบหอม เขาเชื่อว่าไปกระตุ้นความต้องการทางเพศซึ่งจะทำให้การรักษาศีลข้อที่ 3 ทำได้ยาก เพราะศีลข้อ 3 ในอุโบสถศีลหมายถึงการไม่ไปมีเพศสัมพันธ์กับใครแม้กระทั่งคู่ครองของตัว เพราะฉะนั้นเพื่อจะรักษาศีลให้บริสุทธิ์ทั้ง 8 ประการก็ต้องกินอาหารที่ไม่ไปกระตุ้นราคะ รวมทั้งการไปดูหนังฟังเพลงก็งดเสีย การกินเหล้าก็เลิก

อันนี้ก็เป็นความหมายที่แท้จริงของการปฏิบัติธรรมในช่วงเทศกาลกินเจ แต่หลายคนก็ไปเน้นแต่เรื่องการกินผัก ก็ดีเหมือนกัน อย่างน้อยถ้าหากว่าเรากินผักถูกวิธีก็ช่วยบำรุงสุขภาพ ลดการฆ่าสัตว์ตัดชีวิต แล้วสามารถที่จะลดกิเลสในใจเราได้ ถ้าจะถือเคร่งอย่างคนจีนทั่วไปหรือคนแก่ ๆ นี่ก็อนุโมทนาด้วย แต่ถ้าไม่ถือเคร่งอย่างน้อยถ้ากินเนื้อสัตว์ให้น้อยลง

แล้วถ้าให้ดีก็ทำตลอดทั้งปีหรือตลอดชีวิตได้ก็ดี ไม่ใช่เฉพาะในช่วงเทศกาลกินเจ อันนี้ก็เป็นเรื่องที่น่าอนุโมทนาอย่างยิ่ง อาจจะเลิกไม่ได้แต่ก็ลดละ กินผักให้มากขึ้น แล้วที่ให้ดีคือออกกำลังกายให้มากขึ้นด้วย แล้วก็ใส่ใจสิ่งแวดล้อมให้มากขึ้น อันนี้คือความหมายของเทศกาลกินเจสำหรับคนยุคใหม่ที่เราควรพิจารณาแล้วก็ปฏิบัติ.