พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 19 พฤศจิกายน 2568 วัดป่าสุคะโต

มีนักเขียนนักแต่งเพลงนักร้องรุ่นเดียวกับอาตมา ใกล้ ๆ กัน ศุ บุญเลี้ยง เล่าว่าตอนยังเด็กประมาณ ป. 4 มีเพื่อนที่คุ้นเคยคนหนึ่ง ห้องเดียวกัน เลิกเรียนแล้วก็เดินกลับบ้าน ปรากฏว่าไปไม่ถึงบ้าน โดนรถชนเสียชีวิต ศุ กับเพื่อน ๆ ก็ไปงานศพ ตอนนั้นมีความรู้สึกโหวงเหวง รู้สึกเศร้าเสียใจ เพื่อนที่คุ้นเคย ขยันเรียน เด็กดี เคยเล่นหัวด้วยกัน ทักทายกันแต่ตอนนี้หายไปจากโลกนี้แล้ว งงมาก แต่ที่สำคัญก็คือว่าหลังจากนั้นจะมีคำถามหนึ่งผุดขึ้นมาในหัวเขาอยู่เสมอคือ คำสอนของครูที่บอกว่า ให้ขยันเรียน ตั้งใจเรียน จะได้มีอนาคตที่ดี ก็สงสัยว่าถ้าเกิดตายก่อนอนาคตจะมาถึงล่ะ ที่เรียนนี่ไม่สูญเปล่าหรือ

ที่จริงไม่ใช่แค่คำถามที่คิดอยู่ในใจ เพราะว่าเขาก็มีคำตอบแล้วว่าในเมื่อเราอาจจะไม่ทันได้โตก็ได้ เพราะฉะนั้นจะตั้งใจเรียนไปทำไม แทนที่จะท่องอาขยานเป็นวรรคเป็นเวร แล้วก็ไม่รู้ว่าอาจจะตายก่อนที่ท่องได้ ก็ได้ เรียนมากมายตั้งใจแค่ไหนเกิดตายก่อนโต ก็เสียเวลา เหนื่อยเปล่า สู้เอาเวลาไปเล่นดีกว่า เพราะไม่รู้จะตายเมื่อไหร่ ตอนนี้มีเวลาก็เล่นให้สนุกเสีย แต่เขาก็ไม่ได้บอกใครว่าเขามีความคิดแบบนี้ นับแต่นั้นมาทำให้เขาไม่ค่อยมีความตั้งใจที่จะเรียนเท่าไหร่ ผลก็คือคะแนนสอบค่อย ๆ ดิ่ง ตกลู่ลงมา แล้วไม่มีใครรู้ว่าทำไม ศุ ซึ่งเคยเป็นเด็กเรียนดี ทำไมผลการสอบแย่ลง

แต่ตอนหลังเมื่อเขาโตขึ้นเขาพบว่า ที่คิดแบบนั้นคิดแบบเด็ก เขาพบว่า การเรียนรู้ ไม่ว่าเรียนรู้ในโรงเรียนหรือว่านอกห้องเรียน มีคุณค่าในตัวเอง สามารถทำให้เราพบโลกใหม่แล้วก็มีความสุขได้ เป็นคุณค่าที่พบได้ระหว่างทาง ไม่ใช่ไปเจอเอาตอนปลายทาง เขาพบว่า การศึกษาการเรียนรู้ทำให้เราได้พบกับความตื่นเต้นเมื่อได้รู้ว่า ปลาวาฬเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ไม่ใช่ปลา หรือว่าเครื่องบินบินได้เพราะแรงต้าน ตื่นตาตื่นใจ แปลกใจเมื่อรู้ว่า ผงซักฟอกถ้าใส่อะไรบางอย่างเติมเข้าไปแล้วจะซักหรือว่าขัดรองเท้าผ้าใบให้สะอาดได้ ง่ายกว่าแต่ก่อน ตื่นเต้น ดีใจ แปลกใจที่พบว่า กระดาษหนังสือพิมพ์เก่า ๆ ถ้าเอามาชุบน้ำหมาด ๆ นี่เช็ดกระจกให้สะอาดได้ และตอนหลังก็พบว่า อาขยานแม้เรายังท่องไม่ได้แต่ว่าได้สัมผัสกับสำเนียงเสนาะ ความไพเราะของภาษา เวลาเดินไปไหนมาไหนได้ยินเสียงอยู่ในหัว เป็นเสียงไพเราะของอาขยาน แค่นี้ก็มีประโยชน์แล้ว

ก็เลยพบว่า ถึงแม้ว่าอนาคตจะมาไม่ถึง หรือไม่ทันโต จริง ๆ เราก็ได้รับประโยชน์จากการเรียนรู้ ทำให้เราได้พบความสุข ความตื่นเต้น ได้เรียนรู้สิ่งแปลก ๆ ใหม่ ๆ เปิดหูเปิดตา เปิดโลกให้กว้างขึ้น อันนี้ก็เป็นสิ่งที่เขาให้คำตอบตัวเอง หรือพบแล้วว่า แม้ว่าชีวิตไม่เที่ยง ไม่รู้จะตายเมื่อไหร่ แต่การเรียนรู้มีคุณค่าในตัวเอง ไม่ใช่ว่ามีคุณค่าตอนที่อายุมากหรือมีอนาคต มีงานการที่มั่นคงแล้ว แม้ว่าจะยังเป็นเด็กแต่ว่าการเรียนรู้ก็ให้ประโยชน์กับเราเสมอ

จริง ๆ การเรียนรู้แม้กระทั่งการเรียนวิชาภาษาไทย ภาษาอังกฤษ แม้เราจะไม่สามารถจะเรียนสูงได้ แต่ก็เอามาใช้ต่อยอดได้ เพราะว่าถ้าเราเรียนรู้ภาษาไทย เรียนรู้ภาษาอังกฤษ เรียนรู้คณิตศาสตร์ ชั้น ป. 3 ป. 4 นี่ก็เอาไปใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง อย่างตัวอาตมาเองเรียนภาษาไทยอาจจะไม่แข็ง แต่การที่อ่านออกเขียนได้ก็ทำให้พอไปอยู่ ป. 4 ป. 5 ก็ไปอ่าน พล นิกร กิมหงวน ได้สนุกสนาน คนที่อ่านหนังสือไม่แข็งหมดโอกาสที่จะได้รับความสนุกสนานจาก พล นิกร กิมหงวน

สมัยนั้นยังไม่มี Harry Potter ยังไม่มี Lord of the Rings เราก็มี พล นิกร กิมหงวน สำหรับเด็กเล็ก ๆ อ่านไม่แข็งก็ได้เรียนรู้ ถึงแม้จะไม่ใช่หัสคดี หัสนิยาย อย่าง พล นิกร กิมหงวน แต่ว่าสารคดีชีวิตคนซึ่งเด็กถ้าพอรู้ภาษาหน่อยก็อ่านรู้เรื่อง อย่างเช่นตอนเด็ก ๆ ก็อ่านประวัติพระยาพิชัยดาบหัก ทองดี ฟันขาว ตอน ป. 4 ป. 5 อันนี้ก็เป็นอานิสงส์ของการที่เราได้เรียนรู้ แม้ว่าภาษาไทยเรายังไม่แข็งมาก เพราะว่าแค่ ป. 4 ป. 5 แต่ก็เป็นสะพานพาเราไปสู่โลกต่าง ๆ มากมาย เอาไปต่อยอดเติมความรู้ได้ ไม่ต้องรออนาคตว่าจะมาถึงเมื่อไหร่

ถ้าเราได้เรียนรู้จากห้องเรียนหรือว่าจากนอกห้องเรียน เราก็ได้ประโยชน์แล้ว จะตายเมื่อไหร่ก็เป็นเรื่องอนาคต แต่ว่าประโยชน์ที่ได้จากการเรียนรู้มีเสมอในปัจจุบัน

เช่นเดียวกันกับการปฏิบัติธรรม บางคนตั้งใจมาปฏิบัติเพื่อจะได้เตรียมตัวตายในยามแก่ แต่ไม่มีใครแน่ใจหรอกว่าตัวเองจะได้แก่หรือเปล่า แต่ถึงแม้จะไม่ทันแก่ เราก็สามารถจะได้ประโยชน์จากการปฏิบัติธรรมได้ เพราะว่าประโยชน์ก็คือสามารถทำให้เรามีความสุข มีความปกติ มีความสดชื่นแจ่มใสที่นี่เดี๋ยวนี้ ไม่ต้องรอให้แก่ก่อน แม้จะไม่มีวันได้แก่ก็ไม่เป็นไร ประโยชน์จากการปฏิบัติธรรมก็มี หรือบางคนอาจจะบอกว่าปฏิบัติธรรมเพื่อจะได้มีความพร้อมในการใช้ชีวิตครอบครัว ตอนนี้ยังวัย 20 - 25 ต่อไปก็จะมีครอบครัว แต่เราก็ไม่รู้ว่าเราจะมีโอกาสมีแฟน มีลูก มีผัว มีเมียหรือเปล่า อาจจะตายก่อนก็ได้ แต่ว่าอันนั้นก็ไม่สำคัญเพราะว่าถ้าเราปฏิบัติธรรม ถึงแม้เราจะไม่มีโอกาสแก่ ไม่มีโอกาสมีครอบครัว แต่เราก็ได้ประโยชน์จากการปฏิบัติธรรมตั้งแต่วันนี้เดี๋ยวนี้ถ้าเราปฏิบัติถูกปฏิบัติเป็น ก็ได้ประโยชน์

ฉะนั้นขึ้นชื่อว่าการเรียนรู้แล้วไม่ต้องรออนาคต ไม่ว่าจะเป็นเรียนรู้ทางโลกหรือเรียนรู้ทางธรรม

คนบางคนเข้าใจว่าคนเราในเมื่อจะต้องตายแล้ว ตอนนี้ก็ใช้ชีวิตให้เต็มที่ มีป้ายโฆษณาห้างแถวบางบัวทองเป็นภาษาอังกฤษ บอกว่า Life is short. Let’s shopping ชีวิตนี้สั้น เรามาช็อปให้กระจุยดีกว่า ฟังดูมีเหตุผลถ้าหากว่าเราตายแบบปิดสวิตช์ คนเราน้อยคนที่จะตายแบบปิดสวิตซ์ ก่อนตายก็รู้เนื้อรู้ตัว บางคนรู้เป็นปี ๆ เพราะว่าป่วยโรคเรื้อรัง แต่ไม่ใช่แค่รู้เฉย ๆ มีความทุกข์ด้วย มีทุกขเวทนาเกิดขึ้น ในเมื่อเราต้องเจอทุกขเวทนาโดยเฉพาะ 90% ต้องเจอกับโรคที่ป่วยเรื้อรัง 5 ปี 10 ปี เบาหวาน ไตวาย โรคหัวใจ ยังไม่นับอัลไซเมอร์ ความจำเสื่อม ในเมื่อต้องเจอกับความเจ็บป่วยแบบนี้ ไม่คิดที่จะเตรียมตัวไว้รับมือกับสิ่งเหล่านี้หรือ แทนที่จะเอาเวลาไปเที่ยวช็อป ไปเที่ยวต่างประเทศ จนลืมที่จะฝึกใจเพื่อรับมือ

ที่จริงไม่ใช่แค่ความป่วย ความสูญเสียพลัดพรากก็เป็นสิ่งที่เราต้องเจอก่อนจะป่วย ก่อนจะแก่ด้วยซ้ำ บางทีมีแฟน แฟนก็ทิ้ง อกหัก อันนี้เจอตั้งแต่วัยรุ่น แต่ถ้าเราปฏิบัติธรรมได้เราก็จะผ่านเหตุการณ์เหล่านี้ไปได้ด้วยใจที่เข้มแข็งกว่าเดิม ฉลาดกว่าเดิม ไม่ใช่แย่กว่าเดิม ก็เป็นเรื่องที่ต้องเอามาพิจารณาเพราะไม่อย่างนั้นเราจะปล่อยเวลาให้เลยไปโดยเปล่าประโยชน์ สิ่งที่ ศุ บุญเลี้ยง เขาคิดว่าเรียนไปทำไมอาจจะตายก่อนที่อนาคตจะมาถึงก็ได้ นี่เป็นความคิดของเด็กสมัย 50 ปีที่แล้ว แต่เด็กสมัยนี้คงจะคิดอะไรได้พิสดารกว่านี้เยอะ แต่ว่านั่นก็เป็นสิ่งที่เราต้องเรียนรู้ และช่วยชี้แจงเพื่อทำให้เกิดความเข้าอกเข้าใจที่ถูกต้องในเรื่องการใช้ชีวิตและการเรียนรู้.