พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล แสดงธรรมก่อนฉันเช้าวันที่ 5 ธันวาคม 2568 วัดป่าสุคะโต
ประเทศอินโดนีเซียมีเกาะเล็ก ๆ อยู่เกาะหนึ่งมีชื่อเสียงมาก แล้วก็มีประเพณีวัฒนธรรมที่ไม่เหมือนใคร ไม่ใช่แค่ไม่เหมือนส่วนใหญ่ในอินโดนีเซียเท่านั้น แต่ว่าอาจจะไม่เหมือนกับส่วนอื่นของโลกด้วย นั่นคือเกาะบาหลี
เกาะบาหลีมีชื่อมาก เป็นสถานที่ท่องเที่ยวของคนทั่วโลกแล้วมีเสน่ห์มาก บาหลีคนที่นั่นนับถือศาสนาฮินดู แตกต่างจากคนส่วนใหญ่ในอินโดนีเซียที่นับถือศาสนาอิสลาม
บาหลีมีประเพณีอย่างหนึ่งที่ไม่เหมือนใครแล้วไม่มีใครเหมือน ปีหนึ่งจะมี 1 วันที่ยังงดพูดคุยทั้งเกาะเลยเรียกว่าเป็นวันแห่งความเงียบงัน มีชื่อว่า วันนีเยปิ (Nyepi) แปลว่าเงียบสงบ
เป็นวันที่ไม่มีใครพูดคุยกันเลย งดใช้เสียงแล้วก็งดส่งเสียง และที่น่าสนใจคือวันนั้นคือวันขึ้นปีใหม่ วันขึ้นปีใหม่ของทั่วโลกเขาจะส่งเสียงเอ็ดตะโร ไม่ใช่แค่เล่นดนตรี เปิดเพลง บางทีก็จุดประทัดดอกไม้ไฟอย่างบ้านเรา ยิ่งดังเท่าไหร่ก็ยิ่งเป็นการเฉลิมฉลองที่เหมาะสมกับวันปีใหม่ของไทยหรือของสากล
แต่บาหลี วันปีใหม่คือวันแห่งความเงียบงัน เงียบอย่างแรกคือไม่ใช้เสียง คือไม่พูดคุย แล้วก็งดส่งเสียง คือไม่ทำเสียงอึกทึก ไม่มีการเล่นดนตรี ไม่มีการเปิดวิทยุโทรทัศน์ จะทำอย่างนั้นได้ก็ต้องงดการทำงาน งดการเดินทาง แล้วก็งดความบันเทิง เป็นวันเดียวของปีที่ไม่มีการใช้เสียงหรือการส่งเสียงใด ๆ
เพราะเขาถือว่าเป็นการชำระจิตใจ ให้มาดูแลจิตใจตัวเอง แล้วก็ถือว่าเป็นการขับไล่วิญญาณชั่วร้ายไม่ให้มารบกวนชีวิตหรือว่าผู้คนในเกาะ แต่ว่าจริง ๆ แล้วมีความหมายที่เชื่อมโยงกับชีวิตของคนโดยเฉพาะคนสมัยใหม่มาก เป็นสิ่งที่มีประโยชน์มาก เพราะว่าพองดพูดคุยกันแล้วก็ทำให้เราหลีกเลี่ยงการพบปะกัน หลีกเลี่ยงการส่งเสียงดัง มีโอกาสได้มาอยู่กับตัวเอง มาดูใจตัวเอง
ขณะเดียวกันการที่ไม่มีการส่งเสียง ไม่มีเสียงเพลง ไม่มีเสียงดนตรี ไม่มีเสียงประทัด ไม่มีเสียงรถยนต์ ก็ทำให้ไม่มีสิ่งล่อเร้าเย้ายวน เพราะถ้ามีสิ่งล่อเร้าเย้ายวนแล้วก็ทำให้เกิดความกระเพื่อมในจิตใจ ทั้งความชอบความชัง ความยินดียินร้าย
พอไม่มีอารมณ์เหล่านี้เข้ามาในจิตใจแล้วก็ทำให้ใจสงบ เพราะว่าถ้าหากว่ามีสิ่งล่อเร้าเย้ายวนโดยเฉพาะสิ่งล่อเร้าทางเสียง เสียงเพลง การพูดคุย หรือว่าเสียงต่าง ๆ ก็ทำให้เกิดความคิดและอารมณ์ จิตใจฟุ้งซ่าน ทำให้ไม่สงบ
ขณะเดียวกันพอไม่มีสิ่งเร้าจากภายนอก ไม่ว่าจะเป็นความบันเทิง งานการ การพูดคุยกับคน วิทยุโทรทัศน์ การที่จะส่งจิตออกนอกก็น้อยลง จิตเมื่อไม่ส่งออกนอกก็กลับเข้ามาดูภายใน ก็เห็นใจตัวเอง
ปัญหาบางอย่างที่ทำให้รู้สึกคับข้องหมองใจ บางทีเรากลับมาดูใจตัวเองเราก็เห็นทางออก พบว่าปัญหาหลายอย่างก็เกิดจากใจเรา พอกลับมาดูใจปลดล็อกได้ ความสงบความสุขก็เกิดขึ้นในจิตใจ
หรือบางคนอาจจะเห็นยิ่งกว่านั้น เห็นธรรมชาติภายในของตัวเอง เกิดความรู้ความเข้าใจในชีวิตมากขึ้น เพราะฉะนั้นเป็นธรรมเนียมประเพณีที่ดีมาก ปีที่แล้วก็ 29 มีนาคม ปีนี้ก็ 19 มีนาคม เป็นวันปีใหม่ที่ไม่ได้จัดตามปฏิทินสากล ใครที่จะไปบาหลีถ้าไปเที่ยว ต้องเลี่ยง 19 มีนาคมปีหน้า
แต่จะว่าไปก็ดีเหมือนกัน ถ้าเกิดว่าไปช่วงนั้นก็ได้ไปพบกับธรรมเนียมประเพณีที่น่าสนใจที่สามารถจะหรือควรจะนำมาใช้กับชีวิตประจำวันคนเราได้ด้วย เพราะคนเราทุกวันนี้เราใช้เสียงกันเยอะ เราส่งเสียงกันมาก พูดคุยกันไม่หยุดหย่อน หรือไม่ก็ใช้เสียง ส่งเสียง เปิดวิทยุโทรทัศน์ เปิดมือถือ เสียงรถยนต์ เสียงอึกทึก อันนี้เป็นลักษณะของสังคมสมัยใหม่
เราอาจจะห้ามเสียงเหล่านี้ไม่ได้ แต่อย่างน้อยเรางดใช้เสียง งดพูดคุย ซึ่งสมัยนี้ก็ต้องรวมไปถึงการปิดโทรทัศน์ ปิดมือถือด้วย เพราะไม่อย่างนั้นก็อดไม่ได้ที่จะเขียนข้อความ โพสต์ข้อความทาง Facebook Instagram หรือว่าเขียน comment พวกนี้ก็ถือว่าเป็นการส่งเสียงแบบหนึ่ง คือการแสดงออกซึ่งมักจะทำให้เกิดความว้าวุ่นฟุ้งซ่าน
ถ้าอย่างน้อยเรามีสักวันหนึ่งใน 1 อาทิตย์ที่เราจะงดใช้เสียงพูดคุย หรือว่างดโพสต์ข้อความทางอินเทอร์เน็ต ทางโซเชียลมีเดีย งด comment งดคุยโอ้อวดว่าไปเที่ยวที่ไหนมา ไปทำอะไรมา จะดีต่อจิตใจมากเลย ใหม่ ๆ ก็จะทำได้ยากเพราะว่ามีความอัดอั้นตันใจอยากจะพูด
คนเราพอจะให้เงียบ จะมีความอัดอั้นตันใจ อยากจะพูด อยากจะแสดงออก อยากจะระบาย อยากจะโชว์ อยากจะอวด แต่พอเราตั้งใจที่จะงดใช้เสียง งดพูดคุย แม้ใหม่ ๆ จะอัดอั้นตันใจแต่ตอนหลังจะสงบ แล้วเราก็จะเห็นใจตัวเอง ขณะเดียวกันถ้าหากว่าเรางดการโพสต์ข้อความทาง Facebook อินเทอร์เน็ต ก็ช่วยทำให้ลดความฟุ้งซ่านไปได้เยอะ ลดสิ่งล่อเร้าเย้ายวนที่ทำให้จิตใจว้าวุ่น หรือขุ่นมัว
นี่ก็เป็นการภาวนาแบบหนึ่งซึ่งไม่จำเป็นต้องมานั่งหลับตาทำสมาธิ แล้วก็ไม่จำเป็นต้องติดที่รูปแบบ ไม่ต้องสวดมนต์ แล้ววันพระก็เป็นวันดีที่เราสามารถจะภาวนาด้วยวิธีนี้ได้ นอกจากการทำบุญให้ทาน ใส่บาตร หรือการรักษาศีลแล้ว การที่เราจัดวันนี้ให้เป็นวันแห่งความเงียบงัน แห่งความสงบ งดพูดคุยหรือว่าอย่างน้อยก็กำหนดช่วงเวลาว่าเราจะไม่พูดคุยกับใคร
แล้วถ้าให้ดีก็ปิดโทรศัพท์มือถือ เพราะเดี๋ยวนี้โทรศัพท์มือถือคือตัวส่งเสียง บางทีเสียงแจ้งเตือนก็มี หรือว่าเสียงโทรศัพท์ เสียงริงโทน
หรือถึงแม้ไม่ปิด ไม่มีใครติดต่ออะไรมาก็อยากจะไปแสดงความเห็น แต่ว่าถ้าจะงดแสดงความเห็นก็ต้องหาตัวช่วย คือว่างดเสพ พอเสพข้อมูลข่าวสารแล้วอดไม่ได้ที่จะแสดงความเห็น เห็นใครโพสต์ก็อยากจะโพสต์บ้าง ก็เลยทำใจให้สงบไม่ได้ หรือว่าจะให้งดการพูดคุยก็ทำได้ยาก
ท่านติช นัท ฮันท์ ท่านเคยบอกว่า อาทิตย์หนึ่งคนเราควรจะมีวันแห่งสติ วันแห่งสติ วันที่เราไม่ทำงานอะไรเลย งานที่เราไม่พูดคุย ซึ่งก็คล้าย ๆ กับวันแห่งความเงียบงันของบาหลี แต่บาหลีที่เขาทำปีละครั้ง ถ้าเราทำให้ถี่กว่านั้น วันเช่นวันพระ อาจจะทำไม่ได้ทั้งวันก็ทำครึ่งวัน ก็มีผลมากโดยเฉพาะการช่วยทำให้เราอยู่กับตัวเองเป็น
เดี๋ยวนี้เราอยู่กับตัวเองไม่เป็นกันแล้ว ต้องอยู่กับผู้คน อยู่กับฝูงชน อยู่กับพวก หรือไม่ก็อยู่กับโทรศัพท์มือถือ พอถึงเวลาที่ต้องอยู่คนเดียวก็เลยลำบากมาก ทรมาน ทุรนทุราย ใจไม่สงบ เพราะฉะนั้นการที่เรารู้จักกำหนดความสงบให้กับจิตใจตัวเอง เริ่มต้นด้วยการไม่พูดไม่คุยก็เป็นการปฏิบัติที่ดีมากเลยสำหรับสังคมสมัยใหม่.