ภิกษุหนุ่มสามเณรน้อยทั้งหลาย ผมขอต้อนรับท่านทั้งหลายด้วยคำว่า ทหรสามเณรา ถ้าเคยเรียนบาลีมาแต่ก่อน จะคุ้นเคยกับคำนี้มากที่สุด ทหรสามเณรา แปลว่า ภิกษุหนุ่มและสามเณรน้อย วันนี้ขอแสดงความยินดีกับท่านทั้งหลายที่ได้มาในสถานที่นี้เพื่อฟังสิ่งที่รู้สึกว่าจำเป็น มีประโยชน์ นั่นก็คือสิ่งที่เรียกว่า ธรรมะๆ ซึ่งขอสรุปความสั้นๆ ที่สุด เป็นคำพูดสั้นๆ ที่สุด ว่าความถูกต้อง ขอให้ไปสังเกตศึกษาดู ด้วยสติปัญญาของตนเองอย่างเป็นอิสระ ว่าคำๆ พูดคำนี้มันมีความจริง มีอำนาจ มีความศักดิ์สิทธิ์สักเท่าไร และก็จะได้รู้จักใช้ให้เป็นประโยชน์ แล้วก็จะสำเร็จประโยชน์

คำว่า ความถูกต้องๆ มันมีความหมายเท่าไร สำหรับใคร มันสำหรับสิ่งมีชีวิตทุกชีวิต ทุกๆ ชีวิต เพราะว่าถ้าไม่มีความถูกต้อง มันก็คือความตาย มันตายแน่ๆ และมันก็ตายทันเวลาด้วย ไม่มีความถูกต้องทางวัตถุ เมื่อเกิดเรื่องกับวัตถุนั้นๆ สิ่งของนั้นๆ จนตาย ไม่ถูกต้องทางกาย มันก็ต้องตายด้วยโรคภัยไข้เจ็บ ไม่ถูกต้องทางจิต มันก็คิดผิด ไม่ถูกต้องทางสติปัญญา มันก็มีความคิดมีความเชื่อ มีอะไรผิดๆ ผิดไปหมด และยังมีความถูกต้องในทางความเป็นตัวตน ความมีตัวตน ในที่สุดก็มีความถูกต้องทางความว่างจากตัวตน กระทั่งข้อสุดท้าย ก็มีความถูกต้องทางความหลุดพ้น ความหลุดพ้นนี่มันสำคัญ สัพพะทุกขะ นิสสะระณะ นิพพานะ พระนิพพานเป็นที่ออกไปจากทุกข์ทั้งปวงมันคือความหลุดพ้น

ฉะนั้นก็ขอให้ได้มีความถูกต้องทางวัตถุ ทางกาย ทางจิต ทางสติปัญญา และทางตัวตน ทางที่สูงขึ้นไป เป็นความว่าง แม้แต่ว่างก็ต้องว่างให้ถูกต้อง แล้วก็มีความหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง นี่มันสำคัญเท่าไร มันสำคัญกี่มากน้อย ถ้าไม่มีความถูกต้องมันก็คือความตาย หรือความมีชีวิตอยู่ด้วยความยุ่งยากลำบาก คือเป็นทุกข์

ถ้ามันมีความถูกต้องแล้วมันหมดปัญหาโดยประการทั้งปวง แล้วก็เป็นอยู่ด้วยความสุข ความสงบเย็น และความเป็นประโยชน์ อยู่กัน อยู่กันอย่างเป็นสุข สงบเย็นและก็เป็นประโยชน์แก่กันและกันทุกคน ขอให้จำคำ ๒ คำนี้ไว้ให้ดีด้วยว่า สงบเย็นและก็เป็นประโยชน์ด้วย ไม่ใช่สุข สงบเย็นอยู่เฉยๆ มันยังเป็นประโยชน์ๆๆ แก่ทุกคนๆ ด้วยนี่เรียกว่าอานิสงส์สูงสุดของความถูกต้องคือความสงบเย็น และความเป็นประโยชน์ มีความสุขสงบเย็นแล้วจะเอาอะไรกันอีก ถ้าไม่มีความถูกต้อง ก็จะมีแต่ปัญหา

เพราะฉะนั้นขอให้ได้ความหมายเต็มที่ ความหมายสมบูรณ์ที่สุด มันจะมีความสุข ความสงบเย็น หรือความสดชื่น แจ่มใส พูดให้ลึกลงไปก็มีความสะอาด สว่าง สงบ เอาแต่ความสะอาดก็ถมไปแล้ว เดี๋ยวนี้มันมีแต่ความสกปรก สกปรกทางกาย ทางจิต ทางความคิดเห็น ทางอะไรมันมีแต่ความสกปรก ถ้ามันถูกต้อง มันก็สงบเย็นสะอาด สดชื่น และแจ่มใส ไม่มีความถูกต้อง มันแจ่มใสไม่ได้ คนเราต้องมีความถูกต้องๆ เดี๋ยวนี้ทั้งโลกๆ ทั้งจักรวาลมันไม่มีความถูกต้อง มันไม่มีความถูกต้อง ทางเศรษฐกิจก็ไม่ถูกต้อง ทางการเมืองก็ไม่ถูกต้อง ทางการสังคมก็ไม่ถูกต้อง มันก็มีแต่ความผิดพลาด ยุ่งยากลำบากระส่ำระสาย กระทั่งความตายในที่สุด ตายอย่างเลวที่สุด มันจะเป็นการตายอย่างเลวที่สุด คือตายไปด้วยความทนทุกข์ทรมาน และเต็มไปด้วยปัญหา

ฉะนั้นขอให้สนใจในคำพูดคำเดียวว่า ความถูกต้อง อย่าหัวเราะเยาะดูหมิ่น เดี๋ยวนี้มันไม่มีความถูกต้องนะ ที่ตัวของเราเอง ทุกผู้ ทุกๆ คน ที่มันไม่มีความถูกต้อง มันก็มีแต่ความผิดพลาด มันก็มีแต่ความทุกข์และปัญหาไม่รู้จักสร่าง นี่จึงขอให้สนใจแต่ว่า ถ้ามันถูกต้องแล้วมันจะสงบเย็นเป็นสุข เป็นประโยชน์ กันทั้งบ้าน ทั้งเมือง ทั้งโลกนี้ ทั้งจักรวาลนี้ ทั้งเมืองสวรรค์ ทั้งเมืองมนุษย์ ทุกๆๆๆ แห่ง มันจะมีแต่ความสงบเย็น และความเป็นประโยชน์

ขอให้ท่านทั้งหลายรู้จักคำพูดเพียงคำเดียวสั้นๆ ที่ฟังดูแล้วไม่น่าสนใจอะไร มันเพียงถูกต้อง มันเพียงแต่ถูกต้องๆ แล้วมันก็คิดโง่ๆ ไปอย่างนี้ คือคนโง่ที่สุด มันดูถูกคำว่าความถูกต้อง ความถูกต้องนั้นถ้าเป็นบาลี พระพุทธเจ้าท่านเรียกว่า สัมมัตตะ ช่วยจำไว้หน่อยว่า สัมมัตตะ บางคนอาจจะไม่เคยได้ยินเลยก็ได้ สัมมัตตะ แปลว่า ความถูกต้องๆ เพราะมันประกอบอยู่ด้วยคำว่า สัมมาๆๆๆ ๑๐ คำ ถึง ๑๐ คำ รวมกันเป็น ๑๐ สัมมา แปลว่า ความถูกต้อง ถ้าเคยเรียนนักธรรมมาบ้างแล้ว ก็คงจะพอจะรู้ แต่อย่างน้อย อย่างมากมันจะรู้สัก ๘ คำ เพราะมันมีมากถึง ๑๐ คำ

สัมมาทิฏฐิ สัมมาวาจา สัมมาสังกัปโป สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว สัมมาวายาโม สัมมาสติ สัมมาสมาธิ นี่ ๘ คำแล้วโดยเหตุ แล้วมันยังมีโดยผลอีก ๒ คำ คือ สัมมาญาณะ ถูกต้องด้วยญาณ ด้วยวิปัสสนาญาณ และสัมมาวิมุตติ ถูกต้องโดยความหลุดพ้น นี่ สัมมาๆๆ ๑๐ คำเป็นอย่างนี้ แล้วมันจะมีอะไรเหลือเล่า ถูกต้อง ๑๐ อย่าง ๑๐ ประการ รวมกันเข้าเป็นคำพูดคำเดียวเรียกว่า สัมมัตตะ

คำภาษาบาลีแต่โบราณกาลดึกดำบรรพ์ไหนมาก็ตาม ภาษาอินเดีย ภาษาที่เนื่องด้วยชนชาวอินเดีย มันก็ได้ยินนิยมคำว่า สัมมาๆๆ เป็นคำให้พร ว่าถูกต้อง เหมือนกับคำว่า สวัสดีๆ มันถูกต้องๆ เอาทุกๆ ถูกต้องมารวมไว้กันทุกๆ สัมมา แปลว่า สัมมัต ก็เรียกว่า สัมมัตตะ คือความถูกต้อง ถ้ามันถูกต้องทางวัตถุ มันก็ไม่มีอะไรยุ่งยากลำบากในทางวัตถุ จะเกิดอุบัติเหตุ Accident อะไรก็ไม่ค่อยมี ก็ไม่มี ถ้ามันมีความถูกต้องทางวัตถุ ถ้าถูกต้องทางกาย ร่างกายก็สบายดีๆ แม้แต่ผายลม ตดออกมา มันก็ยังไม่เหม็นนะถ้ามันมีความถูกต้องทางร่างกาย ถ้ามันมีความถูกต้องทางร่างกาย ผายลม ตดออกมามันก็ยังไม่เหม็น นี่เพราะมันมีความถูกต้อง ถูกต้องทางกาย มันเป็นภายนอก

และก็ถูกต้องทางจิต เป็นความคิดความนึกตรึกกำลังใจ จิตก็ถูกต้อง กำลังจิตก็ถูกต้อง แล้วก็ทางสติปัญญานี้มันแตกฉานๆ ทางสติปัญญา คือสติปัญญาก็ถูกต้อง ไม่ใช่จิตจะถูกต้องอยู่เฉยๆ ทางสติปัญญาอันประณีต อันสุขุมมันก็ถูกต้อง แล้วมันก็มีความถูกต้องต่อไปๆ ถูกต้องทางความมีตัวตน ดำรงตนอยู่อย่างไร มีชีวิตอย่างไร ดำรงตนอยู่อย่างไร ก็เรียกว่าถูกต้องโดยทางความมีตัวตน ละความผิดพลาดได้หมด ก็เหลือแต่ความถูกต้อง ก็มีตัวตนอันถูกต้อง แล้วมันก็เกิดเป็นความว่างจากความทุกข์ขึ้นมา สุญญตา ว่างจากความทุกข์ขึ้นมา เกิดเป็นความว่าง ถูกต้องขึ้นมา แล้วก็มีความหลุดพ้น หลุดพ้น วิมุตติ หลุดพ้น วิมุตติ หลุดพ้น จากความทุกข์ทั้งหลายทั้งปวงขึ้นมา เป็นความถูกต้อง ครั้งสุดท้ายก็ว่าได้ คือพระนิพพาน พระนิพพานเป็นความถูกต้องสูงสุดอันดับสุดท้าย ถูกต้องโดยทุกๆประการ นี่แหละคือความถูกต้อง จงระวังให้มีครบถ้วนทั้งทางวัตถุ สิ่งของ ทั้งทางกาย ทั้งทางจิต ทั้งทางสติปัญญา ทั้งความมีตัวตน ทั้งความว่าง และทั้งความหลุดพ้น

ขอต้อนรับเธอทั้งหลายด้วยคำพูดเพียงคำเดียวว่า ความถูกต้อง อย่าประมาท อย่าอวดดี อย่ามองเห็นเป็นเรื่องเล็กน้อย เล่นๆ เรื่องเดียว เรื่องเดียวก็จริงมันครอบงำหมด พระพุทธคือความถูกต้อง พระธรรมคือความถูกต้อง พระสงฆ์คือความถูกต้อง รวมกันแล้วมันเป็นความถูกต้องสูงสุดศักดิ์สิทธิ์ยิ่งกว่าสิ่งใดหมด กายสิทธิ์คือคงกระพันชาตรีที่สุดกับความถูกต้อง ไม่ถูกต้องมันก็เหลวแหลกชั่วประเดี๋ยวประด๋าว มันก็สูญหายไป ถ้ามันถูกต้องมันคงกระพันชาตรีเป็นนิรันดร เพราะฉะนั้นขอให้มีความถูกต้อง มีความถูกต้อง จนกระทั่งถึงความหลุดพ้นออกไป        นี่เป็นสิ่งสำคัญที่ว่าชีวิตทุกๆ ชีวิต พึงบรรลุ พึงปรารถนา พึงมี พึงได้รับผลเป็นความสงบสุข และก็เป็นประโยชน์

ที่นี้สิ่งที่เป็นข้าศึกทำให้ไม่ประสบความสำเร็จ ก็อยากจะชี้ความไม่ถูกต้อง ลงไปที่ความตกอยู่ใต้อำนาจของระบบประสาท นี่ก็เป็นคำพูดรวบรัด รวบรวมหมดเป็นคำเดียวเหมือนกัน ถ้าตกอยู่ใต้อำนาจของระบบประสาท มันก็เป็นความผิดพลาด ต้นตอ และความผิดพลาดตลอดกาล กระทั่งมีนรกนิรันดร นรกนิรันดรเป็นที่ปรารถนาระบบประสาทนั่นคือสิ่งที่มันจะรู้สึกได้ทางประสาท ถ้าตกอยู่ใต้อำนาจของความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาทแล้วมันก็เฉไปในทางผิดทั้งนั้น ระบบประสาทนี่เป็นของสำคัญตรงกันข้ามยิ่งกว่าความถูกต้อง ระบบประสาทที่เป็นทาสของความเอร็ดอร่อย ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจทำอะไรๆ สักนิดหนึ่งก็ต้องมีความถูกต้อง แม้แต่ไอ้หนุ่มมันตอกหลักควาย มันก็ยังต้องการความเอร็ดอร่อย ตอกลงไปๆๆ ตอกลงไปอร่อยไปพลาง สันดานของปุถุชนมันเป็นอย่างนั้น มันต้องการแต่ความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท อะไรๆ มันก็เอาความเอร็ดอร่อยทางความรู้สึก ทางระบบประสาท

ถ้าจะพิจารณาจาระไนให้มากมายก็อีกหลายร้อยอย่าง หลายพันอย่าง หลายสิบอย่าง แม้แต่ว่า มันจะถ่ายอุจจาระ ถ่ายปัสสาวะ มันก็ยังต้องการความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท สัตว์เดรัจฉาน จิ้งหรีด เรไร มันร้อง เมื่อมันมีความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท เรไรร้อง หริ่งๆๆๆ จิ้งหรีดร้อง จั๊กๆ เป็น และก็กบร้อง อ๊บๆๆๆ นี่มันก็ เพราะมันกำลังๆ กำลังมีความรู้สึกเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท แก่ระบบประสาท นี่แมวมันมาเคลียแข้งเคลียขาเพราะมันได้รับความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท สุนัขมันมาเบียดเรา เพราะมันได้รับความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท มันหอนเพราะมันได้รับความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท กระทั่งความรู้สึกทาง ของสัตว์ทุกตัว ของสัตว์ใหญ่ สัตว์ช้าง ม้า วัว ควายอะไรก็ตาม ถ้ามันมีความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาทเกิดขึ้น มันก็ทำการร้องหรือทำการกระทำอะไรก็ตามที่เป็นความความเอร็ดอร่อยแก่ระบบประสาท แล้วมาทุ่มน้ำให้รู้ให้เอร็ดอร่อยแก่ระบบประสาทเมื่อว่ายน้ำ มันก็ว่ายน้ำเล่น มันก็มีความรู้สึกที่เรียกว่า มันมีค่า มีค่าสูงสุด ในเวลานั้น เพราะมันเอร็ดอร่อยแก่ระบบประสาท แม้กระทั่งถึงเรื่องทางเพศ ทางกามารมณ์ ทางบีบนวดได้รับความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท มันจะดื่มกินอะไรมันเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท นี่ขอให้ลองคิดดูเถอะว่า มันสำคัญเท่าไร มันครอบงำทั้งหมดเท่าไร กระทั่งเรื่องทางเพศ เรื่องดนตรี กรีฑา เรื่องของอร่อย ของมัน แม้แต่คนที่ซดน้ำแกง ซดเหล้า อันนี้มันก็ยังต้องการความเอร็ดอร่อยทางระบบประสาท เรียกว่ามันครอบงำโลกๆ เอร็ดอร่อยทางระบบประสาทเป็นคำเดียว ครอบงำโลกทั้งโลก

ฉะนั้นท่านจึงสอนให้ภิกษุหนุ่มและสามเณร ระวังอันตรายๆๆๆ ของภิกษุหนุ่มและสามเณรก็คือระบบประสาทนี่เอง ระบบประสาทที่มันจะครอบงำเอา แม้แต่ว่า คำมันก็โสกโดก มันๆ หยาบคาย หรือมันหยาบคายอย่างน่าเกลียด หรือไม่น่าเกลียดก็แล้วแต่ แม้แต่จะถ่ายอุจจาระ ก็มันยังต้องการให้อร่อยแก่ระบบถ่าย ถ่ายปัสสาวะ ถ่ายอุจจาระ มันก็ยังต้องการให้เอร็ดอร่อยแก่ทวารสำหรับเป็นที่ถ่าย นี่มันตกอยู่ใต้อำนาจของกิเลสตัณหาสักเท่าไร แม้แต่ถ่ายอุจจาระ มันก็ยังต้องการให้อร่อยแก่ระบบถ่ายปัสสาวะ ให้อร่อยแก่ระบบถ่ายอุจจาระ เรื่องนี้นักปราชญ์ที่มีความรู้ทางจิตเขาใช้อธิบายกันเป็นคำพูดสรุปความ ในภาษาธรรมะของเรา เราก็เรียกว่ามันเป็นความทุกข์ มันเป็นความทุกข์แล้วก็จะเกิดผลตามมา เกิดผลตามมาเป็นความทุกข์ เรียกว่า กามารมณ์ หรือ กามภพ ถ้ามันมีมา เป็นอยู่ประจำก็เรียกว่าเป็นกามภพ เป็นกามภพเกิดขึ้นๆ เป็นกามารมณ์เกิดขึ้นๆ มันก็มีความตกอยู่ใต้อำนาจ มันสูญเสียอิสรภาพ ที่มันต้องตกอยู่ภายใต้อำนาจของระบบประสาท แล้วมันก็ซบเซาๆ ถ้ามันตกอยู่ภายใต้อำนาจของระบบประสาท แล้วมัวเมา มันซบเซา แล้วมันก็สกปรกด้วย มันสกปรกแสนที่สกปรกด้วย เพราะมันตกอยู่ภายใต้อำนาจของกามารมณ์จนสิ้นเชิง มันเสียโอกาสที่เกิดมา เราเกิดมาเพื่อพบกับความสะอาดความสว่าง ความสงบ มันก็เสียโอกาสหมด มันมาตกอยู่ภายใต้อำนาจของกามารมณ์ สกปรกไปเสียหมดนี่มันเป็นอย่างนี้ เพราะฉะนั้นคอยรักษาไว้อย่าให้มันตกไปในกามารมณ์ หรือในกามภพ ความเป็นกามๆ เป็นความผิดพลาด ผิดพลาดของชีวิต คือ ชีวิตกำลังมีความสกปรก สูญเสียอิสรภาพ เสรีภาพ จะต้องมีความถูกต้อง มีความถูกต้องทางวัตถุ ทางกาย ทางจิต อย่างที่ได้กล่าวมาแล้ว ให้มันเป็นความถูกต้อง ให้ทุกคนได้รับพรอันประเสริฐของความถูกต้องๆ ไม่มีอะไรที่จะเป็นความผิดพลาด เรียกว่าสัมมัตตะ แปลว่า ความถูกต้อง ถ้าตรงกันข้ามเรียกว่า มิจฉัตตะ มิจฉัตตะคือความผิดพลาด

สัมมา กับ มิจฉา ต่างอย่างตรงกันข้าม ถ้าสัมมาๆ มันก็ดี ก็ถูก ก็ควร มีความสะอาด สว่าง สงบเป็นผล ถ้า เป็นมิจฉาๆ แล้วก็มีความสกปรก มัวเมา เศร้าหมองเป็นผล เกิดมาก็ไม่เหมือนกับได้เกิดมา ก็ไม่มีค่าเท่ากับเกิดมา มันก็เสียชาติเกิด ถ้ามันไม่ได้รับความถูกต้อง นี่เราจะเห็นว่าโลกนี้มันกำลังไม่มีความถูกต้อง มันไม่มีความถูกต้อง ทางการเศรษฐกิจทั่วไปทั้งโลก ทางการเมืองทั่วไปทั้งโลก ทางการสังคม จริยธรรม ศีลธรรม มันก็ไม่มีความถูกต้องทั่วไปหมดทั้งโลก มันก็ได้รับผลเป็นปัญหาๆ ความยุ่งยากลำบากทุกประการ ทั่วกันไปทั้งโลกๆ กระทั่งจักรวาล มันเนื่องมาแต่ความเป็นมิจฉัตตะ คือความไม่ถูกต้อง

ถ้าเคยเล่าเรียนมาบ้างแล้วคงจะเคยได้ยินคำว่า สัมมาๆๆ ความถูกต้อง สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปโป สัมมาวาจา สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว สัมมาวายาโม สัมมาสติ สัมมาสมาธิ สัมมาญาณะ สัมมาวิมุตติ มันแปลกออกไปสองอย่างที่ไม่เคยได้ยินอีกได้ฟัง คือ สัมมาญาณะ กับ สัมมาวิมุตติ นี่มันถูกต้องทางญาณ ทางทัศนะ ทางวิปัสสนา และก็ถูกต้องทางความหลุดพ้นๆๆ จากความทุกข์ทั้งปวง เป็นพระนิพพาน   นิพพานะประโยชน์สามงาม มีพระนิพพานเป็นประโยชน์สาร ก็มีความถูกต้อง

จึงขอท้าทายว่า อะไรนะที่มันจะสุงสูดไปกว่าความถูกต้อง อะไรมันศักดิ์สิทธิ์ สูงสุด เฉียบขาดไปกว่าความถูกต้อง พอไม่ถูกต้องมันก็มีแต่ความทุกข์ แน่นอนและทันที ถ้ามีความถูกต้องแล้วก็หมดปัญหา ไม่มีความทุกข์ แน่นอนและทันที ความศักดิ์สิทธิ์ในข้อนี้ มันเหลือที่จะกล่าว มันเหลือที่จะกล่าวเป็นคำพูด แต่มันเป็นคำพูดดู ฟังดูแล้ว คล้ายกับง่ายๆ สั้นๆ ดุ้นๆ ว่า ความถูกต้องๆ เดาเอาก็ได้ แต่ก็ไม่รู้ว่าอะไรคือความถูกต้อง แต่มันก็เดาเอาก็ได้ทั้งนั้น ความโง่ของคนเราน่ะมันไม่รู้จักความถูกต้อง มันก็เดาเอาว่าถูกต้องๆ โมเมว่าถูกต้องๆ มันเป็นอย่างนี้กันเสียทั้งหมด เพราะฉะนั้นขอให้มีความถูกต้องๆ กำหนดได้ที่ว่า มันไม่มีปัญหาๆ ไม่มีความยุ่งยาก ไม่มีความลำบาก ไม่มีความทุกข์ใดๆ เกิดขึ้น นี้เรียกว่า ความถูกต้อง ศักดิ์สิทธิ์ สูงสูด ยิ่งกว่าสิ่งใด

ให้พระเป็นเจ้าๆๆ รวมกันทั้งหมดๆ ของพระเป็นเจ้า มันก็ยังไม่ศักดิ์สิทธิ์เข้มแข็งเหมือนกับความถูกต้อง เพราะว่าบางทีพระเป็นเจ้าก็ลำเอียง พระเป็นเจ้าก็ทำตามอารมณ์ พระเป็นเจ้าอย่างที่เขาพูดๆ กันอยู่นั่นน่ะ ชอบการเซ่นสรวง ชอบการอ้อนวอน ชอบการอะไรอยู่ มันไม่ถูกต้อง มันไม่จริงจัง ถ้ามันมีความถูกต้อง แล้วมันจริงจัง และพระเป็นเจ้าก็ยังไม่รับสินบน มันก็เลยมีความถูกต้องสูงสุดได้โดยแท้จริง นี่เรียกว่าความถูกต้องๆ ใครมีความถูกต้องชนิดนี้จะไม่มีปัญหาใดๆ เกิดขึ้น ไม่ระคายขนเลยเพราะมันมีแต่ความถูกต้อง ความถูกต้องเป็นพระพุทธ ความถูกต้องเป็นพระธรรม ความถูกต้องเป็นพระสงฆ์ เราไม่ไว้ใจความถูกต้องของพระเป็นเจ้า เพราะยังมีความลำเอียงอยู่บ่อยๆ และก็ได้ยินได้ฟังว่าพระเป็นเจ้าบางทีก็ยังรับสินบน บูชายัญ อย่างนี้มันก็ รู้เอาเองว่ามันยังไม่ถูกต้อง ถ้ามันถูกต้องมันต้องเป็นอิสระ มันต้องสะอาด มันต้องเฉียบขาดในการที่จะให้ผล เป็นความไม่มีทุกข์ เป็นความไม่มีปัญหา

เพราะฉะนั้นขอให้เธอทั้งหลายทุกคน จงต้อนรับเอาสิ่งที่เรียกว่า ความถูกต้อง หรือ สัมมัตตะๆๆ เป็นคำบาลีของพระพุทธเจ้าท่านตรัสไว้เอง มีที่อ้าง มีที่มาในพระไตรปิฎกทั่วๆไป แล้วก็ได้ยินได้ฟังกันอยู่ทั่วๆ ไปในหมู่คนที่มีการศึกษาว่า สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปโป สัมมาวาจา สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว สัมมาวายาโม สัมมาสติ สัมมาสมาธิ สัมมาญาณะ สัมมาวิมุตติ ใครไม่เคยได้ยินได้ฟังคำเหล่านี้ ไม่รู้เรื่องคำเหล่านี้ก็ต้องเรียกว่าเสียชาติเกิด มาเป็นมนุษย์และพบกับพุทธศาสนา จึงต้องเข้าใจคำว่าสัมมาๆๆ ทั้ง ๑๐ คำนี้ให้เป็นที่ชัดเจนแจ่มแจ้ง และประพฤติปฏิบัติให้ได้ ให้มีความสะดวก มีความสบาย มีความแคล่วคล่องว่องไวในการที่จะสัมมาๆๆ ที่ถูกต้องๆ ในที่ทุกหนทุกแห่ง

ผมเหนื่อยแล้ว ไม่มีแรงจะพูดแล้ว เป็นโรคโลหิตไม่เลี้ยงสมอง Laguna Infarct เขาเรียกกันอย่างนั้น โลหิตไม่เลี้ยงสมอง มันก็มีความเหน็ดเหนื่อยอ่อนเพลีย และก็มีความลืมๆๆๆ โรคโลหิตไม่เลี้ยงสมอง มันจึงไม่มีแรงที่จะพูดจา แต่ก็ยังขออาสา ขอสมัคร ขออดทน อดกลั้นที่จะพูดจาเรื่องความถูกต้องๆๆ ทุกประการ คือ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปโป สัมมาวาจา สัมมากัมมันโต อาชีโว เป็นต้น จนถึง สัมมาวิมุตติ หลุดพ้น เป็นประโยชน์สาร คือพระนิพพาน ขอให้ภิกษุหนุ่มและสามเณรทั้งหลายเห็นเป็นเรื่องสำคัญสูงสุดอย่างเดียวในพระพุทธศาสนา สูงสุดไม่มีอะไรสูงสุดเท่า และอย่างเดียวๆๆ ในพระพุทธศาสนา คือ สัมมัตตะๆๆ แปลว่า ความถูกต้องๆ และให้ประพฤติอยู่ในความถูกต้องๆ ทั้งทางวัตถุสิ่งของ ทางร่างกาย ทางจิต ทางสติปัญญา ทางความมีตัวตน ทางความว่างและความหลุดพ้น ด้วยกันจงทุกๆ ท่าน ทุกๆ คน อยู่เป็นสุขทุกทิพาราตรีกาลเทอญ

ความถูกต้องเป็นคำเดียว คำพูดคำเดียวที่สูงสุด ศักดิ์สิทธิ์ สูงสุด ศักดิ์สิทธิ์ มีอำนาจเฉียบขาด ถ้าไม่ถูกต้องแล้วจะต้องเป็นทุกข์ ถ้าถูกต้องแล้วจะหมดความทุกข์ จะไม่มีปัญหาใดๆ เหลืออยู่ เดี๋ยวนี้มันยังเต็มไปอยู่ด้วยปัญหา เป็นภิกษุสามเณรแท้ๆ นี่ขอให้มีความถูกต้องๆๆ มันก็ไม่มีความทุศีล ไม่มีความทุศีล มันก็มีแต่ความถูกต้อง มีความเยือกเย็นและเป็นประโยชน์ เยือกเย็นและเป็นประโยชน์ อยู่ทุกทิพาราตรีกาลเป็นแน่นอน แม้จะเรียกว่าภิกษุหนุ่มและสามเณร มันก็ต้องเรียกว่า หนุ่มที่จะกำลังเป็นไป ก็เป็นไปในทางแห่งความถูกต้อง เป็นไปในทางแห่งความถูกต้อง มีความถูกต้องเป็นสิ่งสูงสุด และเป็นสิ่งสุดท้าย เป็นพระนิพพาน มีความถูกต้องเป็นวาระสุดท้าย สูงสุดเป็นพระนิพพานอยู่ด้วยกันจงทุกๆ คนทุกๆ ท่านเทอญ.