แม้ "ข้อความถอดเสียงนี้" จะพยายามให้ตรงกับเสียงต้นฉบับมากที่สุด ผู้ศึกษาพึงตรวจสอบกับเสียงธรรมบรรยายต้นฉบับ ก่อนนำข้อมูลไปใช้ในการอ้างอิง [รับข่าวสารทางอีเมล]
ผู้ดำเนินรายการ: ท่านผู้ชมครับ ช่วงต่อไปเราจะนำปัญหาที่ท่านผู้ชมเขียนมาไปถามท่านอาจารย์คุณ รัญจวน อินทรกำแหง ที่สวนโมกข์ไชยา สุราษฎร์ธานี กันต่อนะครับ มีผู้เขียนมาถามว่า คนเราจะมีความสุขได้นั้นต้องประกอบด้วย 4 อย่างด้วยกัน 1.ต้องรวย 2.ต้องมีสุขภาพที่ดี 3.มีมิตรที่ดี 4.มีครอบครัวที่ดี จริงหรือไม่ เราจะไปถามท่านอาจารย์คุณรัญจวน อินทรกำแหงที่สวนโมกข์กันนะครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: พอฟังนี่นะ ที่บอกว่า 1.รวย 2.สุขภาพดี แล้วก็3.มีมิตรดี 4.คู่ครองดี ไม่ได้พูดถึงเรื่องของชีวิตเลย ว่าชีวิตนี้ประกอบด้วยอะไร ถ้าฟังดูนี่มันเรื่องของกายทั้งนั้นเลย ใช่ไหม อย่างกับชีวิตนี่มีแต่ตัวมีแต่ร่างกายนี้อย่างเดียว แล้วไม่เคยนึกเลยว่า ชีวิตที่มันจะมีสุขภาพดี อะไรสั่ง อะไรสั่งให้รู้จักรักษาสุขภาพ หรือชีวิตที่อยากจะรวย อะไรสั่งว่าควรจะทำยังไงถึงจะรวย หรือจะมีมิตรดีจะมีคู่ครองดีอะไรสั่ง อะไรสั่งที่จะให้ทำ
ผู้ดำเนินรายการ: จิตใจสั่ง
อุบาสิกา คุณรัญจวน: นั่นน่ะสิคะ
ผู้ดำเนินรายการ: ครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: นี่แสดงว่าผู้ถามนี่ไปมุ่งอยู่ที่กายอย่างเดียว ซึ่งก็เหมือนหลายๆ คน ส่วนมากเวลานี้ ก็นึกแต่ว่าตัวตนร่างกายนี้ นี่คือชีวิต แต่ที่จริงชีวิตมันต้องมีทั้งกายและทั้งใจ เพราะฉะนั้นละก็ควรจะถามว่า ทำอย่างไรเราถึงจะแก้ไขชีวิตของใจของเรานี่ ให้เป็นใจที่สมบูรณ์ได้ ถ้าใจสมบูรณ์แล้วชีวิตจะสมบูรณ์ แล้วก็สิ่งที่ต้องการทั้งหลายเหล่านี้มันจะตามมาเอง ใช่หรือเปล่าคะ ถ้าใจสมบูรณ์ นั่นก็คือใจที่พร้อมอยู่ด้วยสติ รู้จักคิดถูกต้อง พูดถูกต้อง ทำอะไรถูกต้อง คำว่าถูกต้องคือเกิดประโยชน์ อย่างเช่นอยากจะรวยอย่างนี้ ก็รู้จักว่าคิดยังไงแล้วมันถึงจะรวย
ผู้ดำเนินรายการ: ไม่ผิดใช่ไหมครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: ใช่ค่ะ คือการรวยอันนี้นี่เป็นการรวยหรือเป็นการมีเงินที่ อันแรกก็คือสุจริต มิได้ไปเบียดบังแล้วก็ไปเอาเปรียบผู้อื่น แล้วก็ไม่คิดค้ากำไรจนเกินควร แต่เป็นความรู้สึกที่ให้ความเป็นธรรมทั้งแก่เขาและแก่เรา และเสร็จแล้วเราก็สร้างเสริมจากสิ่งที่เราได้มานี่ให้มันเป็นหลักฐาน ใช่ไหมคะ พอเป็นหลักฐานเข้ามั่นคงเข้า ความมั่งมีทรัพย์สินเงินทองมันจะไหลตามมาเอง มันจะไหลตามมาเองตามความคิดที่ถูกต้อง และการพูดที่ถูกต้อง การกระทำที่ถูกต้องซึ่งเกิดประโยชน์ เพราะฉะนั้นการรวยอย่างนี้พูดได้ว่าเป็นการรวยที่มีศักดิ์ศรี ใช่ไหม มีศักดิ์ศรีสมแก่คนที่เป็นมนุษย์ใช่ไหมคะ ถ้ารวยอย่างนี้มันน่ารวย และมันน่าคิดจะให้รวย แต่จะรวยได้นี่มันต้องเกิดจากจิตใจที่สมบูรณ์ ถ้าจิตใจไม่สมบูรณ์ขาดสติ ทำอะไรมันก็พลั้งๆ พลาดๆ ตามอำนาจของความโลภบ้าง ความโกรธบ้าง ความหลงบ้าง ความจะเอาให้ได้อย่างใจตัว ผลที่สุดควรจะได้ผลดี มันก็เลยเป็นผลไม่ดี กลายเป็นขาดทุน ล้มละลาย อะไรไปก็ได้
ผู้ดำเนินรายการ: ครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: เพราะฉะนั้นต้องเริ่มด้วยการคิดดี และเสร็จแล้วก็พูดให้ถูกต้องให้มันเกิดประโยชน์ ไม่ไปขัดแย้งโดยไม่จำเป็น แล้วก็นอกจากนั้นก็มีการกระทำที่ประกอบด้วยความรัก คือ อิทธิบาท 4 ฉันทะ ความรักในการงานที่จะทำ วิริยะ พากเพียรเต็มที่เลย แล้วก็จิตตะก็คือมีจิตใจที่จดจ่ออยู่กับการงานนั้น แล้วก็วิมังสาก็ใคร่ครวญดูว่า ทำยังไงถึงจะทำให้กิจการงานที่เรากำลังทำอยู่นี้มันเกิดผล แล้วก็มันมีอุปสรรคอะไรบ้าง ก็แก้ไขอุปสรรคอันนั้น พร้อมด้วยอิทธิบาท 4 อย่างนี้ไม่ต้องกลัวที่เราจะไม่ร่ำรวย แล้วก็เป็นราก มีหลักฐานแล้วนอกจากนั้น
ผู้ดำเนินรายการ: แสดงว่าที่เราไม่รวย ทุกวันนี้ เพราะเราไม่มีอิทธิบาท 4 ที่แท้จริง
อุบาสิกา คุณรัญจวน: อันนี้ก็พูดได้ เราขาดอิทธิบาท 4 ที่แท้จริง หรือเราไปมีอิทธิบาทในทางที่เป็นมิจฉา ไม่ใช่เป็นในทางที่สัมมา คือไม่ใช่หนทางที่ถูกต้อง ถ้าอิทธิบาท 4 ที่เราเอาไปใช้ในทางที่มิจฉาทิฐิ นั่นก็คือคิดรวยลัดแล้วก็คิดเบียดบังคนอื่นเขา แล้วก็คิดเบียดเบียน จี้ปล้นทำลายเขา นี่ก็เรียกว่าเขาใช้อิทธิบาท 4 เหมือนกัน เรียกว่าเขามีความรักในการที่จะทำอย่างนั้น เขามีวิริยะความพากเพียรต้องเอาให้ได้ในวิธีอย่างนั้น พร้อมกับจิตใจจดจ่อทำยังไงถึงจะได้ แล้วก็หาหนทางแก้ไขจะเอาให้ได้ นั่นมันก็อิทธิบาท แต่เป็นมิจฉาทิฐิ เป็นมิจฉาทิฐิที่เกิดจากความเห็นแก่ตัว ยึดมั่นในตัวตน ซึ่งอย่างนี้ถึงแม้จะรวยขึ้นมาก็ตายเสียดีกว่า เพราะอะไร เพราะมันตายแล้วตั้งแต่เริ่มรวยด้วยวิธีนี้ ใช่ไหมคะ ทำไมถึงว่าตายแล้ว เพราะใครๆ เขาก็มองด้วยความเหยียดหยาม เหยียดหยาม ดูถูก ไม่มีใครอยากคบ ไม่มีใครอยากเป็นเพื่อน เพราะฉะนั้นถ้ารวยด้วยวิธีนี้ละก็ กัลยาณมิตรก็ดี คู่ครองที่ดีก็ดี หาไม่ได้ และสุขภาพที่ดีก็ต้องเลว เพราะใจมันสำนึกอยู่ตลอดเวลาว่าได้กระทำสิ่งที่ไม่ถูกต้อง เพราะฉะนั้นการรวยของชีวิตที่สมบูรณ์ จึงควรจะต้องเป็นการรวยด้วยจิตใจที่เป็นสัมมาทิฐิ คือคิดถูกต้องพูดถูกต้องทำถูกต้องพร้อมด้วยอิทธิบาท 4 ที่เป็นสัมมาทิฐิ นี่เราพูดเรื่องรวยอย่างเดียว รู้สึกว่าจะเป็นสิ่งที่อยู่ในความสนใจของคนทุกวันนี้
ผู้ดำเนินรายการ: ครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: ทำไมทุกวันนี้จนกันมากนักเหรอ
ผู้ดำเนินรายการ: จนมากครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: จนอะไร ที่จนน่ะ
ผู้ดำเนินรายการ: จนเงินนี่แหละครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: เข้าใจผิด ที่จนนี่ไม่ได้จนเงินนะ คนจนเวลานี้นะคะ
ผู้ดำเนินรายการ: ครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: โดยเฉพาะในเมืองใหญ่ๆ อย่างกรุงเทพฯ จนอะไรรู้ไหม จนความรัก จนน้ำใจที่จะมีต่อกัน นี่แหละจนที่สุด ทำไมไม่สำนึก ถ้ามันมีความรัก มีน้ำใจ หันไปทางไหนอบอุ่นมีแต่กัลยาณมิตร ไม่จนเลย เป็นความร่ำรวยที่สุดเลย ขอให้ทุกๆ คนที่นั่งอยู่ในที่นี้รวมทั้งท่านผู้ฟังด้วย โปรดคิดให้ถูกต้องว่า รวยอย่างไรจึงจะเป็นสุข แล้วก็ความจนอย่างไหนที่น่ากลัว ก็คือความจนที่ขาดความรัก ขาดมิตร เพราะเหตุว่าความเห็นแก่ตัวเป็นอุปสรรคมิให้เกิดขึ้นนั่นเอง
ผู้ดำเนินรายการ: ท่านผู้ชมครับ ท่านอาจารย์คุณรัญจวน บอกพวกเราว่า คนกรุงเทพฯส่วนใหญ่ มักจะจนความรัก จนน้ำใจกัน นะครับ ซึ่งกระผมถามท่านอาจารย์คุณรัญจวนว่าท่านทราบได้อย่างไร ว่าพวกเราคนกรุงเทพฯ จนความรัก จนน้ำใจ ก็อยากจะให้ท่านตอบต่อนะครับ ไปฟังว่าท่านตอบพวกเราว่ายังไงกันนะครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: อันที่จริงนี่นะคะ ทำไมถึงคิดว่าจนความรัก ก็เพราะคนกรุงเทพฯมาสวนโมกข์บ่อยๆ เราก็ได้พบเรื่อยๆ แล้วก็อีกอย่างหนึ่งก็ครูก็ได้ไปกรุงเทพฯอยู่บ่อยๆ เหมือนกัน เพราะฉะนั้นก็ได้พบ แล้วก็ถ้าจะพูดไปแล้วละก็เรื่องของความจนความรักนี่มันไม่เฉพาะคนกรุงเทพฯหรอก มันทั่วทุกจังหวัดแหละโดยเฉพาะอย่างยิ่งในเมืองใหญ่ๆ แล้วก็ในประเทศที่เรียกว่าเจริญแล้ว ด้วยวัตถุต่างๆ นั่นน่ะ ยิ่งในตะวันตกทั้งหลายนั่น นั่นก็เรียกว่ายิ่งจนความรักใหญ่
ผู้ดำเนินรายการ: มีวัตถุมันไม่ดีเหรออาจารย์ มันทำให้เรารู้สึกมีความฮึกเหิมอะไรสักอย่าง มีบ้านมีรถมี ใครๆ ก็แสวงหา
อุบาสิกา คุณรัญจวน: เย็นสบายดีแล้วยัง ที่มีทุกอย่างเหล่านั้น เย็นสบายดีหรือเปล่า
ผู้ดำเนินรายการ: ที่ดิ้นรนทุกวันนี้ก็เพราะอย่างนั้น อาจารย์ครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: ก็แล้วไปดิ้นรนมันทำไม
ผู้ดำเนินรายการ: ก็คนอื่นเขามีครับ เราไม่มี เราก็อายเขาครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: อะไรอาย
ผู้ดำเนินรายการ: อายเพราะเราไม่มีอย่างคนอื่นเขาครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: เราที่ว่าอายมันอยู่ตรงไหน
ผู้ดำเนินรายการ: ตัวนี้ครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: นี่มันจะพาไปอีกเรื่องหนึ่งแล้วนะนี่ เรา เราที่จะอายมันอยู่ตรงไหน ก็นี่แหละเพราะว่าไม่รู้จักเรื่องของชีวิต อย่างที่เราพูดคราวที่แล้ว นะคะ เพราะฉะนั้นถึงได้พยายามดิ้นรนในหนทางที่ไม่ถูกต้อง แล้วก็ที่พูดถึงว่า เอาอิทธิบาทไปเป็นมิจฉาทิฐินี่ อยากจะพูดเติมให้ชัดอีกสักนิดนึง ว่า อิทธิบาท4 นี่ก็คือสิ่งที่ท่านสั่งว่า ถ้าทำอย่างนี้คือมีฉันทะ มีวิริยะ มีจิตตะมีวิมังสาในการงานที่ทำ แล้วละก็ มันจะเกิดผลดี แต่ทีนี้ถ้าหากว่า ใครไปมีอิทธิบาท4 ในหนทางที่เพื่อเบียดเบียนคนอื่น เพื่อที่จะเอาประโยชน์ให้ได้มากกว่าคนอื่น เพื่อที่จะทำร้ายแย่งชิงคนอื่น นั่นก็คือการใช้อิทธิบาท4 อย่างเป็นมิจฉาทิฐิ ซึ่งไม่ถูกต้อง แต่ถ้าหากว่าใครใช้อิทธิบาท4 เพื่อช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกัน นี่แหละมันจะเรียกร้อง สร้างสรรค์ความรัก ความในใจความรักในใจให้เกิดขึ้น ในระหว่างเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ในระหว่างเพื่อนร่วมงานด้วยกัน เพราะฉะนั้นความร่ำรวยนี่ต้องใช้การลงทุนมากรึ ถ้าจะว่าไปแล้ว
ผู้ดำเนินรายการ: ไม่มาก อย่างนี้
อุบาสิกา คุณรัญจวน: การร่ำรวยอย่างนี้ มันไม่ต้องใช้การลงทุนมากเลย แล้วมันให้ความชุ่มชื่นใจไหม นี่แม้แต่นั่งอยู่กลางดินกลางหญ้ากลางป่าอย่างนี้ มีความชุ่มชื่นใจอบอุ่นใจได้ไหม ถ้าเราล้อมรอบอยู่ด้วยผู้คนที่เรารู้ว่าล้วนแล้วแต่เป็นมิตร เพราะฉะนั้นการเป็นมิตรอย่างนี้ มันไม่ยากเลย เราสามารถจะสร้างได้ง่ายๆ ด้วยเพียงจิตใจที่ให้มันสมบูรณ์หน่อย ด้วยการที่ไม่คิดเบียดเบียนเขา ไม่คิดแย่งชิงเขา ไม่คิดจะรวบรัดเอามาเป็นของเราคนเดียว ไม่ยอมแบ่งปันคนอื่น ไม่ให้โอกาสแก่คนอื่น แต่ถ้าใจเปิดกว้างพร้อมที่จะให้โอกาสแก่เพื่อนฝูงทุกคนรวมทั้งญาติมิตรทั้งใครที่เรารู้จัก แบ่งปันกัน เราแบ่งเขาทำไมเขาจะไม่แบ่งเรา นี่มันเป็นกฎธรรมชาติ ใช่ไหมคะ เพราะฉะนั้นความรักนี่มันก็จะเกิดขึ้นในใจ แล้วก็ความร่ำรวยนี่จะรู้สึกว่าล้นฟ้า อย่างที่เราว่า ว่าเรามีเพื่อนผู้ประเสริฐสักคนหนึ่งเท่านั้นแหละ เราจะรู้สึกว่าโลกนี้ทั้งโลกมันอบอุ่น มันอบอุ่นมันมั่นคง มันเป็นโลกของเรา เพราะเรารู้ว่าเราจะมีผู้ที่ปรารถนาดีหวังดีอยู่เสมอ ทำไมเราถึงไม่คิดช่วยกัน สร้างฐานะให้มั่นคง ร่ำรวยด้วยความรัก ถ้าเราช่วยกันสร้างฐานะให้มั่นคง ร่ำรวยด้วยความรัก หันไปทางไหนก็รักกันหันไปทางไหนก็ยิ้มแย้มแจ่มใสต่อกัน เท่านั้นเอง มันก็เป็นสุข เงินทองวัตถุสิ่งของมันเป็นเพียงข้าทาส ถ้าจะพูดให้จริงๆ หรืออีกอย่างพูดให้เบาขึ้นมาอีกหน่อยก็เป็นเครื่องมือ เป็นอุปกรณ์ ที่จะช่วยให้ชีวิตนี่มีความสะดวกสบาย เช่นอย่างจะมาจากกรุงเทพฯมาที่นี่ ถ้าขาดรถซึ่งจะเป็นพาหนะ ไม่ว่าจะเป็นรถไฟรถยนต์หรือจะเป็นเครื่องบินมันก็ไม่สะดวก มันทำให้ขาดความสะดวกในทางกาย มันทำให้เกิดความล่าช้า แต่ในทางใจถ้าเรามากับมิตรกับเพื่อนที่เรารู้ว่าพร้อมที่จะร่วมทุกข์ร่วมสุขกันในระหว่างการเดินทาง การเดินทางที่มองดูเหมือนจะอุปสรรคมันก็ไม่มีอุปสรรค มันก็อาจจะเดินมาได้ด้วยความสบายใจ แต่ถ้าเรานั่งเครื่องบินนะชั่วโมงเดียวก็ถึงแต่คนนั่งใกล้ๆ กันนี่ เรารู้เลยว่านี่คิดเลื่อยขาเก้าอี้เราตลอดเวลา คิดเบียดบังเราตลอดเวลา คิดเอาแต่ได้จากเราตลอดเวลา เรารู้สึกหนาว ที่นั่ง ทั้งที่นั่งติดกันอยู่ คนอย่างนี้เรารู้สึกหนาว ความหนาวในใจนี่แหละคือความยากจนที่สุดของมนุษย์
ผู้ดำเนินรายการ: ครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: อยากจะให้ทุกคนได้สังเกต แล้วลองสังวรณ์สิว่า อันนี้เป็นความจริงรึเปล่า เพราะฉะนั้นถ้าอยากจะสร้างชีวิตที่สมบูรณ์ ก็ต้องขอย้ำอีกแหละว่า ต้องเริ่มสมบูรณ์ที่ใจ ด้วยใจที่ไม่เห็นแก่ตัว พร้อมที่แบ่งปันแก่เพื่อนมนุษย์ และด้วยหัวใจที่พร้อมจะสร้างความรัก ความเอื้อเฟื้อเกื้อกูลความอาทรต่อกันให้เกิดขึ้น นี่แหละคือคนที่ร่ำรวยที่สุดในโลก และเป็นความร่ำรวยที่ทุกคนปรารถนา แต่ก็น่าแปลกสวนทาง การกระทำของชีวิตกลับสวนทางกับใจของตัว ใช่ไหม ใจต้องการอย่างหนึ่งแต่กลับทำอีกอย่างหนึ่งซึ่งสวนทางตลอดเวลา นี่คือการหลอกตัวเอง ใช่ไหม
ผู้ดำเนินรายการ: งั้นเขาจะเรียกร้องให้คนอื่น มีความรักให้เราซิ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: ใช่ ก็นี่คือความเห็นแก่ตัว มีแต่เรียกร้อง มีแต่ร้องขอ แต่ตัวเองไม่ปรารถนาที่จะให้ เพราะฉะนั้นสิ่งนี้ อยากจะชี้ว่าชีวิตที่สมบูรณ์ที่ถูกต้องอยู่ตรงไหน และเราทุกคนนี่มีสิทธิ มีสิทธิที่จะทำได้ มีสิทธิที่จะมีความรัก มีสิทธิที่จะมีฐานะร่ำรวยอย่างนี้ได้ โดยไม่ต้องลงทุน ไม่ต้องควักกระเป๋าว่าแหมฉันนี่ไม่มีมรดก ไม่มีใครให้งบประมาณ แต่เราสามารถจะเป็นคนร่ำรวยได้ เมื่อไหร่ก็ได้ ตลอดเวลาเลย ทำไมเราไม่คิดทำ
ผู้ดำเนินรายการ: อย่างที่เพลงเขาว่าคนจนผู้ยิ่งใหญ่
อุบาสิกา คุณรัญจวน: ใช่ ยิ่งใหญ่ตรงไหน ยิ่งใหญ่ตรงที่มีความรักความอบอุ่น ตรงที่มีมิตรเพราะฉะนั้นไม่ต้องกลัวว่าจะไม่มีมิตร ไม่ต้องกลัวว่าจะไม่มีคู่ครองที่ดี และควรจะเข้าใจด้วยว่าคู่ครองที่ดีคืออะไร คู่ครองที่ดีก็คือผู้ที่เป็นกัลยาณมิตร ที่จะเป็นคู่ร่วมทุกข์ร่วมสุขกันจนตลอดชีวิต ไม่ใช่ว่า 3 เดือนหันหลังให้กันเพราะความใคร่ใยดีในรูปร่าง รสกลิ่นเสียงมันหมดเสียแล้ว แต่มันจะมีความเข้าใจมันมีความรักมีความอภัยกัน มันก็อยู่กันด้วยความเอื้อเฟื้อเกื้อกูลกัน คู่ครองที่ดีก็คือกัลยาณมิตรที่ดีนั่นเอง เพราะฉะนั้นน่าจะเข้าใจกันให้ถูกต้องว่านี่คือความร่ำรวยที่มนุษย์ปรารถนา และเป็นยอดของความร่ำรวย
ผู้ดำเนินรายการ: งั้นผมรวยแล้วครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: รวยจริงๆ หรือว่าแกล้งทำเป็นบอกว่ารวย ถ้ารวยจริงๆ ได้จะดีมาก และนี่สันติสุขจะเกิดขึ้นทุกคน วิกฤตการปัญหาต่างๆ ที่มีอยู่ในบ้านเมืองเวลานี้นะคะ หรือในสังคมของเราทุกวันนี้ ทุกวงการ ไม่ว่าจะวงการอะไร ก็เพราะว่าเราต่างก็เป็นคนจน จนความรัก จนความเห็นแก่ผู้อื่น และก็มีแต่ความเห็นแก่ตัว ทั้งๆ ที่บ้านก็ใหญ่ เงินก็เป็นสิบล้านพันล้านอยู่ในธนาคาร รถยนต์คันยาวอำนาจบริวารเยอะแยะ แต่ก็รู้สึกจน มองไปทางไหนมันไม่ประสบกับสายตาที่อบอุ่นด้วยความเป็นมิตร ที่พร้อมจะร่วมทุกข์ร่วมสุข เขาร่วมทุกข์ร่วมสุขเพราะมีของแลกเปลี่ยน ของแลกเปลี่ยนก็คือวัตถุ วัตถุมันซื้อใจคนไม่ได้ ซื้อความรักไม่ได้ สร้างความรักไม่ได้ ใจต่อใจมันถึงจะสร้างความรักได้ มิตรภาพจะเกิดขึ้นตรงนี้
ผู้ดำเนินรายการ: ต้องยกยอดไว้คราวหน้า หาทางช่วย ช่วยหน่อยนะครับ
อุบาสิกา คุณรัญจวน: ช่วย ก็ทุกคนสามารถช่วยตัวเองได้ ทุกคนสามารถช่วยตัวเองได้ ถ้ารู้ว่าชีวิตที่สมบูรณ์นั้นคืออะไร และความสมบูรณ์ของชีวิตอยู่ตรงไหน ไม่ใช่อยู่ที่ร่างกายที่ตัวตนที่เป็นเนื้อหนังตรงนี้ นี่คือเครื่องมือและส่วนประกอบ แต่ชีวิตที่สมบูรณ์ที่จริงๆ นั้น มันต้องเกิดจากใจ ซึ่งเป็นสิ่งที่บงการ
ผู้ดำเนินรายการ: ครับ ท่านผู้ชมครับ วัตถุซื้อความรักไม่ได้ สร้างความรักไม่ได้ ใจต่อใจเท่านั้นที่จะสร้างความรักสร้างมิตรภาพกันได้ ท่านผู้ชมว่าจริงไหมครับ เป็นคำฝากจากท่านอาจารย์คุณรัญจวนนะครับ